Готика

Готика стилі

Готика (гр. γοτθικο) — Еуропа (әсіресе, Батыс Еуропа) елдерінің сәулет өнерінде 12 ғ-дың 2-жартысында пайда болып, 16 ғ-да кең өріс алған стиль.

Шартты түрде герман тайпалары - готтардың есімімен аталып кеткен. Готиканы орта ғасырлардағы қалалық және сарайлық мәдениет тудырады. Ол роман стилінің орнын басты. Готика стилі шіркеу сәулет өнерінде кең қолданылды. Сондай-ақ, ақсүйектер қауымы құрылыстарын (ратушалар, сауда орындары), қамалдар, тұрғын үйлер салуда да маңызды орын алды. Готика стилінде салынған ғимараттар зәулім биіктігімен, әсем нақыш, асқан сән-салтанатымен көз тартады. Олар бағана қатарына иек артқан сүйір арқалы, ғимараттың ішкі төбесін шатырлауда (күмбездеуде) үлкен үйлесім тапқан айқыш уықта (нервюра) болып келеді. Бүйір қабырғаларға жанастыра салынған тұғыр бағаналар (контрфорс) шатырмен жартылай арқа (аркбутан) арқылы байланысады.

Бұл конструкция жаңа әдіс ғимараттың әрі еңселі, әрі бүйірлі бола түсуіне жол ашып, тұғыр бағаналардың арасын түгелдей шынылауға мүмкіндік туғызды. Түрлі-түсті шыныларды әсем қиоластыра отырып өрнек салу готика стиліндегі өнерле кең өріс алды. Сән өнері (витраждау, сан алуан ескертқіштер тұрғызу) және қосалқы өнер (тас қашау, сүйек қырнау, темір қақтау, т.б.) де биік сатыға қөтерілді. Өнердің бұл түрлері, әсіресе, ғибадатханалар салуда кең қолданады. Оларға діни нышандар тын және ойып жасалатын нұсқа болып екіге бөлінеді: бедерлі нұсқала бояу сурет бетіне жағылады (ксилография, линогравюра). Ойма нұсқала бояу ойылған сурет сызықтарына толтырылады (офорт, акватинта, мещотинто, лавис, т.б.). Готиканың жасалуы бірнеше қезеңнен тұрады: алдымен қағазға салынған эскиз тақтаның бетіне көшіріледі.

Содан соң арнаулы металл аспаптармен (штихель, қашау, гравирлейтін инелер, арнаулы пышақтар) немесе хим. әдістермен (қышқылмен күйдіру, т.б.) бұл сусын өзгеріссіз, айнытпай шығаруға болатындығы - Готиканың ерекшелігі.

Қондырғылы Готикамен (эстамптар) қатар кітап Готикасы да кең тараған. Алғашқы Г. 6 - 7 ғ-ларда 868 ж. Қытайда жасалғаны анықталған. Готика өнері 14-15 ғ-да Бат. Еуропада, 17- 18 ғ-дар да ағаштағы Готика- ксилография Жапонияда дамыды. Ресейде 16 ғ-дан белгілі. 18 - 19 ғ-ларда Готика кең таралды. Қазақстанның бейнелеу өнерінде Готика өнердің өркендеген түрлерінің біріне айналды. Республиканың жетекші графикашылары В.И.Антощенко-Оленев, мен пропорц. шарттылық тән, сондай-ақ әмірге деген құштарлық, асқақ рух та аңғарылып тұрады. Г. Францияда (Париждегі, Реймстегі, Аменъедегі ғибадатханалар), Германияда, Нидерландта, Англия мен Испанияда, Скандинавия елдерінде, Италияда дамыды.

Бірқатар Готикалық маңызды есқерткіштер Чехияда, Словакияда, Польшада, Венгрия мен Хорватияда, Словенияда, т.б. жерлерде сақталған. 15 - 16 ғ-ларда Бат. Еуропа елдерінің көпшілігінде Готиканы Қайта әркендеу дәуірінің өнері ығыстырыл шығарды. гравюра (франц. дгауиге - бедер сурет) - графика өнерінің бір түрі; тақтаға бедерлен салған суреттің қағазға түсірілген көшірмесі (эстамп) Готика деп аталады.

Өңдеу әдісіне байланысты Готика бедерленіп жасаларет тактаның бетіне әйылып немесе бедерленіп түсіріледі. Одан кейін тақтаның бетіне бояу жағылып, қолмен немесе арнаулы станокпен қағазға басылады. Готикалар бедерлену әдісіне қарай бірнеше түрге бөлінеді: мысқа ойылып жасалатын Готика, ағаштағы Готика - ксилография, линолеумдегі Готика - линогравюра, офорт, меццотинто, т.б. Г. жасалатын негізгі заттар: металл (мыс, мырыш, болат), ағаш (шамшат, пальма, алмұрт ағашы), линолеум, т.б. Г. көбінесе ақ және қара болып келеді. Алайда әрқайсысына әр түсті бояу жағылған бірнеше тақталан басылатын түрлі-түсті Готика да кездеседі. Готика график, өнерге тән сан түрлі бейнелеу құралдарын пайдаланады. Қаттылығы әр түрлі нөрселерден жасалуына орай қалыптасқан стильдік өзгешелік, авторлық бір нүсқаның көп дана.