Жейтун мәдениеті

Жейтун мәдениеті — неолит дәуірінде (б.з.б. 6 — 5-мыңжылдық) Орталық Азияның оңтүстік-батыс өлкелерін қоныстанған тайпалардан қалған ескерткіштердің ғылымдағы атауы. Негізгі ескерткіш — Жейтун қонысы Ашғабад қаласынан солтүстікке қарай 30 км жерде орналасқан. Оны 1937 жылы А.А. Марущенко тапты. 1955 жылдан бастап В.М. Массон зерттеулер жүргізді. Чопандепе, Тоголокдепе, Чагыллыдепе, Монжуклыдепе, т.б. қоныстар белгілі болды. Ескерткіштер тобы Копетдаг тауы мен Қарақұмның құмды жоталарының арасындағы беткейлерде шоғырланған. Толық қазылған Жейтун қонысы маңызды деректер берді. Қоныста 30-ға жуық үй, әр үйде 5 — 6 адамнан тұратын жанұя болған. Есептеулер бойынша, Жейтунда 150 — 160 адам тұрған, бұл ана жағынан туыстыққа және жұптасқан жанұяға негізделген бір қауым деп пайымдалады. Тайпалар отырықшы егін шаруашылығын игерген, қарапайым суғару жүйлері бар. Мал шаруашылығының 2-орында тұрғаны және неғұрлым баяу дамығаны байқалады. Жейтун қонысында үй ешкісінің өсірілгені анық, бірақ ет тағамдарының денін тұрғындар аңшылықтан тапқан. Тек кейінгі кезеңде мал шаруашылығы мен аңшылық бірте-бірте ығыстырған. Жерлеу ғұрпы зираттар жеткілікті мөлшерде табылмағандықтан аз зерттелген. Чопандепе қонысынан табылған бірнеше қабірлерде бүрістіре жерленген мүрделердің үстіне қызыл бояу себілген. Орт. Азияның оңтүстік өлкелерінің тарихи дамуында Жейтун мәдениетінің аса зор рөлі бар. Жейтундықтардың тамаша жетістіктері негізінде жергілікті энеолит, қола дәуірлерінің дамыған мәдениеттері қалыптасты.

Сілтеме

Қазақ энциклопедиясы