Жол-жоралғы

Қазақтың әдет-ғұрпында жол-жоралғы деген ұғым бар. Бұл - әр адамның еңбегіне, ата-тегіне, туыстық қатынастығына сай жасалатын алыс-беріс, сый-сыяпат ретінде берілетін тарту-таралғы. Мұның әр түрлі жoлдармен жасалатын реті болады. Мысалы, алғаш рет келген құрметті қонаққа, батырға, ақынға, ел ағаларына, құда-құдағиға көрсетілетін жол бар. Мұндай тарту-таралғыға ат-шапан, кісе белбеу, ерт-тұрман, қару-жарақ, қалы кілем, құндыз бөрік, домбыра, күміс қамшы жатады. Жол жөн - жосық кезек беру арқылы да көрсетіледі, мысалы: бата беру, бас ұстау, жоғары отыру. Бесікке салуда жол құдағиға немесе басқа рудың әйелдеріне беріледі. Жас ақын аға ақынға, жас палуан бас палуанға, жігіт қызға жолын береді, өйткені "қыздың жолы жіңішке" деген бар. Жастар қарияларға жол береді. Ерсі, әдепке жатпайтын жайларды қазақ "жолсыз іс" дейді.

"Орамал тон болмаса да, жол болады", - дегенде, атам қазақ: "Үлкен - кіші болса да, сыйлай біл, арзан-қымбат болса да, жолы мен жөнін көрсете біл ", - деп ескерткен. "Е, құдайым, тіземнен сүріңдірсен де, тілімнен сүріндірме, аттан құласам да, жолымнан құлатпа ! ", - деп тілеген ел жолдан жығылуда ар санаған, сол жолдан таймаған.

Қазақ жoлдан жығылуды өліммен тең санаған. Жол-жоралғы - әр адамның азаматтық, елдің елдік қасиетін сынайтын ұлағатты ғұрып. "Жаңа отауға тарту деп қазақ жоралғысымен бір-бір соғымды ақ сазандай тулатып әкеп байлаған", - деп жазады С.Жүнісов. Демек, тұрмыстағы салт - дәстүр, өмірдегі әдет-ғұрыптың бәрі осы жол-жоралғы арқылы жасалады, жөнін табады. Жолды ұстай білу - биік адамгершіліктің, ұлттық парасатымыздың берік тұғыры.

Дереккөздері

К - 30 Қазақ халқының салт-дәстүрлері. - Алматы:"Алматыкітап баспасы" ЖШС, 2010. - 145 бет, суретті.