Келлеровка
| Ауыл | |
| Келлеровка | |
| Әкімшілігі | |
|---|---|
| Ел | |
| Статусы |
Ауылдық округ орталығы |
| Облысы | |
| Ауданы | |
| Ауылдық округі | |
| Тарихы мен географиясы | |
| Координаттары |
53°50′21″ с. е. 69°17′47″ ш. б. / 53.83917° с. е. 69.29639° ш. б. (G) (O) (Я)Координаттар: 53°50′21″ с. е. 69°17′47″ ш. б. / 53.83917° с. е. 69.29639° ш. б. (G) (O) (Я) |
| Құрылған уақыты |
1898[1]. |
| Уақыт белдеуі | |
| Тұрғындары | |
| Тұрғыны |
2663 адам (2009) |
| Сандық идентификаторлары | |
| Автомобиль коды |
15 |
Келлеровка шекарасы
| |
Келлеровка — Солтүстік Қазақстан облысы Тайынша ауданындағы ауыл, Келлер ауылдық округі орталығы. 1997 жылдың 2 мамырына дейін Келлер ауданының орталығы болып келді.
Географиялық орны[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Аудан орталығы — Тайынша қаласынан батысқа қарай 28 км-дей жерде, орманды-дала белдемінде орналасқан.
Халқы[өңдеу | қайнарын өңдеу]
1999 жылы жергілікті тұрғындар саны 3356 адам (1625 ер адам және 1731 әйел адам) болса, 2009 жылы 2663 адамды (1282 ер адам және 1381 әйел адам) құрады.[2]
Тарихы[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Келлеровканың тарихы 1898 жылдан басталды. Патша жарлығы бойынша жаңа жерлерді игеру қажет болды. Адамдарға жеке пайдалану үшін жаңа, иесіз жерлер ұсынылды. Қырым мен Еділ немістері жаңа жерлер іздеуге аттанды. Көбісі Солтүстік Қазақстан облысында тоқтады. Ол кезде Петропавл-Щучинск жолы жүріп тұрған болатын. Келлеровка тұрған жерде жолдың бойында демалатын және ат ауыстыратын пошта бекеті болды. Ең бастысы, бұл жерде құдық болған. Ал оның қасында үлкен қайыңды шоқ орналасқан. Дәл осы жерде Келлеровка ауылдың жаңа тұрғындары қоныстанды. Олар Келлеровкаға Петропавл теміржол станциясынан өгіздермен жетті.
Айналасында ұлан-байтақ далалар болды. Бұл көбінесе ауқатты және еңбекқор адамдар болды деп айта кету керек. Ауылдың олар негізін қалаушының иесімімен - Келлер деп атады. Белгіленген жерге олар күзде жетті және шұғыл түрде алғашқы тұрғын үйді кесілген жер қабаттарынан - жеркепе салуды бастады. Алғашқы негізін қалаушылар католиктер болды және олар 1 көшені (қазіргі Ленин көшесі) салып бітірді, кейінірек Еділ бойынан көшіп келгендер - евангелистер болды. Олар жеркепелерін басқа көшеде (қазіргі Гагарин көшесі) салуды бастады. Барлық евангелист ер адамдар өте ұзын сақал өсірді және католиктер оларды Langharige деп атады. Бірінші шіркеулі махалла мектебі 1920 жылдардың басында жұмыс істей бастады. 1936 жылға дейін мектеп неміс тілінде оқытылды. 1927 жылы республиканың солтүстік аймақтарынан нан пен басқа да өнімдердің сыртқа тасымалдауын қамтамасыз ететін Петропавл-Боровое (265 км) желісі тартылды. Бұл Келлеровка мен Келлеров ауданының дамуына түрткі болды.
Келлеров ауданының кейбір ауылдарын 1906 жылдан бастап Украинадан келген қоныстанушылар қалады. Олар Столыпин реформасы бойынша патшалық Ресейдің шетін қоныстандыру үшін барды. Осылайша: Богатыровка, Кременчуг, Липовка, Богодуховка, Обуховка, Ивангород және басқа ауылдар пайда болды. Ұзақ жылдар бойы қоныс аударушылар - украиндықтар өздерінің дәстүрлерін, әдет-ғұрыптарын, рәсімдерін, тілін сақтап, қазақтарға және біртіндеп қазақ кеңістігіне қоныстанған басқа халықтарға үлкен құрметпен қарады.
Келлеров ауданының басқа елді мекендердің пайда болу тарихы 1936 жылы үкімет поляктар мен немістерді Польшамен шекаралас аймақтардан шығару туралы қаулы шығарған кезде басталды. 1936 жылы 3 маусымда Тайынша станциясына қоныс аударушылармен алғашқы эшелон жетті. 03.06.36 мен 21.06.36 кезеңінде 21 күн ішінде әрқайсысында 600-900 адамдай болатын қоныс аударушылары бар 40 эшелон келді. Пойыздар күздің аяғына дейін келіп жүрді. Соңғысы тіпті 1937 ж. Салқын ауа райы басталғанға дейін тұрғын үй, мектеп, қора қажет болды. Қоныс аударушылардың қашып кетуіне жол бермеу үшін олардың барлығы коменданттық бақылауға алынды. 1941 жылы Еділ мен Солтүстік Кавказдан немістер көбірек әкелінді. Сол 1937 жылы Қиыр Шығыстан кәрістер әкелінді. Бірақ кейінірек оларға Қазақстанның оңтүстік облыстарына кетуге рұқсат берілді. 1938 жылы қатты аштық болып, көптеген адамдар, әсіресе балалар аштықтан қайтыс болды. Жоғары сынып оқушылары оқудың орнына көбінесе қабір қазатын. 1943 жылы Шешен-Ингуш автономиялық облысы таратылып, барлық тұрғындар Қазақстан мен Орта Азияға жер аударылды. Келлеровкада осы кезеңде көптеген ингуш қоныстанушылары пайда болды. Олардың көпшілігі бірінші жылы қыстың суығынан қайтыс болды.
Ескі мектептің ғимаратын 1936-1939 жылдар аралығында салынды.
1963 жылғы 2 қаңтар - Келлеров ауданы жойылып, Көкшетау облысының Красноармейск ауданына қосылды. Бірақ 1969 жылы 28 мамырда Келлеровкаға тағы да облыс орталығы мәртебесі берілді. Осы кезден бастап ауыл әсіресе қарқынды дами бастады. Үлкен клуб, балабақшалар, екі қабатты тұрғын үйлер, кинотеатр пайда болды. Тұрғындар ауылды белсенді түрде абаттандырып, ағаштар мен бұталарды отырғызды. Көгалдандыруға айлықтар пайда болды. 1980 жылдардың аяғы ауданымыздың даму шыңы болды. Келлеровкада Розовка мен Богатыровкамен тұратын жерде 5 мыңнан астам адам болды. Келлеров орта мектебінде - 1200 оқушы оқиды.
1991 жылы 16 желтоқсанда КСРО-ның ыдырауы және Қазақстан Республикасының құрылуы экономикалық, әлеуметтік және саяси салаларда бүліну үдерістердің қалыптасуына әкелді. Германия мен Польшаға тарихи отанына оралатын немістер мен поляктар легі едәуір өсті. Бұл ауыл тұрғындарының күрт төмендеуіне әкелді.
1997 жылы 2 мамырда ауыл аудан орталығы мәртебесінен айырылды. Келлеров ауданы Солтүстік Қазақстан облысының Тайынша ауданына қосылды.
1997 жылы ХХІІ партия съезі атындағы ұжымшар таратылды.
Инфрақұрылымы[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Орта мектеп, кинотеатр, мәдениет үйі, аурухана, кітапхана, т.б. мекемелер бар. Тұрғындары көрші елді мекендермен автомобиль жолы арқылы қатынасады.[3]
Дереккөздер[өңдеу | қайнарын өңдеу]
- ↑ КЕҢЕС НЕМІСТЕРІНІҢ ТАРИХЫНАН
- ↑ 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халқының Ұлттық санағының қорытындылары. Астана 2011. 1 том
- ↑ «Қазақстан»: Ұлттық энциклопедия / Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы «Қазақ энциклопедиясы» Бас редакциясы, 1998 ISBN 5-89800-123-9, IV том