Керім Тіленшин
Керім Тіленшин
Өмір жолы[өңдеу | қайнарын өңдеу]
1906 жылы Көмешбұлақта туылды. XX ғасырдың бІлім шырағын тұтандырушы білікті ұстаз. Қазақстанның үздік халық ағартушысы.
Жазушы Мамытбек Қалдыбаевтың ол кісі туралы жазылған 2 томдық "Бәйдібек баба арманы" романын негізге алсақ, Керім баба жүрген жерінде мектеп салдырып, жетім-жесірге қамқорлық жасауды мұрат еткен және 64 мектеп пен 32 жетім балалар үйінің ашылуына мұрындық болған.
Керім Тіленшіұлы 1920 жылы Ғани Мұратбаевтың қабылдауымен комсомол қатарына өткен. Әкесі Тіленші Майлыұлы Жетісу өлкесінде билердің биі-төбе би болған. В.И.Лениннің нұсқауымен жіберілген С.В.Глуховпен тізе қосып, Шымкентті 1919 жылы Осиповтың басқыншылығынан азат еткен. Ол 1918 жылдан ВКП (б) мүшесі еді. Осы жолға кенже ұлы Керімді де бағыттады. Ол кездегі мемлекеттік ұлы істердің негізгі бағыты-сауаттандыру, қалың елдің көзін ашу, байлардың мүлік санағын жүргізу, олардан салық жинап мемлекетті қуаттандыру еді. Ғани ұйымдастырған Оңтүстіктің алғашқы комсомол мүшелері небәрі 13-14 жастағы қыз-жігіттер 7 жасар бала мен 70-тегі қарттарды қатар оқытқан "ликбез" деп аталған көшпелі мектептер мен жер-жерлерде "Қызыл отаулар" ашты. Сауат ашқандар ішінен кейін қазақ тілі білімінің академигі, оқулық авторы Мәулен Балақаев, кейін ҚазССР Жоғарғы кеңесінің төрағасы болған-Әлішер Бейсенұлы, академик Ахмет Өтешұлы, ҚазМУ-дың ректоры болған Төлеген Тәжібайұлы, Шымкент облыстық сотының мүшесі Әшіркүл Әбдікерімқызы сияқты халқымыздың асыл ұл-қыздары шықты.
Сіңірген еңбектері[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Керім Тіленшиннің халық ағартудағы өмір жолы 1923 жылы Шымкентте ашылған Жүсіпбек Аймауытов басшылық еткен қазақ-қырғыз жастарына арналған педогогикалық техникумда Тәңірберген Отарбаевтан 1927 жылы өмірге жолдама алудан басталды. Бітірісімен Ташкент қазақ уезінің (қазіргі Сарыағаш) Байқабыл болысында мұғалімдік қызметімен қоса ВКП (б) аудандық комитетінің тікелей өкілі ретінде ірі байларды кәмпескелеуге белсене қатысты. 1928 жылы《"Қазығұртта" саяси мектеп ашып, оны 1930 жылға дейін басқарды. 1930 жылы артта қалған шеткі Арыс-Қараспан ауданында ағарту бөлімін басқаруға жіберілді. 1931 жылы тамызда іскер маман ретінде Жамбыл облысы халық ағарту бөлімін басқаруға жіберілді. 1934 жылы Керім Тіленшин айтулы тұлға, Орал өңірінің ақыны Ғұмар Қараштың немересі Зылиха Тәйтіманқызымен отау құрып, одан 7 ұл-қыз сүйіп тәрбиеледі. Уақытпен санасу,|еңбегін бұлдау, өз қалтасының қамын ойлау дегенді әсте білмеген Керім Тіленшин 1935 жылы №26 Жамбыл мектебінің директорлығымен қатар облыстық оқу бөлімі жанынан облыс бойынша ауыл мұғалімдерінің білімін жетілдіру курсын ұйымдастырып, өзі соған басшылық етті. Бүгінде ол "Үздіксіз білім беру институты" деп аталады. 1937 жылы қазақтың саналы азаматтарын "Халық жауы" деп қаралап, күйедей жайлаған Сталиндік нәубетке Керім де ұшырады. Қайта ақталып шыққан Керім партиялығын қалпына келтірген соң, 50 жылдан астам уақыт бойында өмірін халық ағарту саласына арнады.
Дүниеден өткен шағы[өңдеу | қайнарын өңдеу]
1942-1944 жылдары Ұлы Отан соғысында 2-ші Украина майданында 113-ші атқыштар дивизиясынд взвод командирі, саяси жетекшісі болды. 1950 жылдардың ортасында Көмешбұлақ ауылындағы өз үйінің екі бөлмесінің бастауыш мектеп негізінде ашты. Асарлатып 1954 жылы 7 жылдық орталау мектеп үйін соқты. Оны 1964 жылы "ХVII партсъезд" орта мектебіне өсірді. Қазақтың біртуар ұлдары, қаламгерлер Садықбек Адамбеков, Әбіш Байтанаев, ғалымдар профессор Серікбай Бешімбаев, Мырзай Алтынбекова, Әсілхан Оспанов, Мәулен Құдайқұлов, министр Айтан Зияев сынды жүздеген шәкірттердің тәлімгері, қазақ руханиятының қаулар өсуәне ұстаздық еткен жан 1996 жылы дүниеден өтті.[1]
Дереккөз[өңдеу | қайнарын өңдеу]
<references>
- ↑ Амангелді Қабылбековтың"Қалдырған ізің мәңгілік"атты кітабынан үзінді