Кестелеу (өрнек салу)

Уикипедия — ашық энциклопедиясынан алынған мәлімет
Навигацияға өту Іздеуге өту
Кестелеу

Кестелеу (өрнек салу)[1] - мата бетіне әшекей өрнек салу өнерінің бір түрі. Кестелеуге кез келген маталар және әр түрлі жіптер (мулине, жүн жіп, жібек жіп, синтетикалық жіп) пайдаланылады.

Қолмен кестелеу[өңдеу | қайнарын өңдеу]

Керекті құрал-жабдықтар[өңдеу | қайнарын өңдеу]

  • Кестелуді қолмен тігу үшін жіп, мата, ине (көзі кең, қысқа), қайшы, оймақ, түйреуіш, желім, біз және дөңгелек кергіш қажет.
    • Матаның қалыңдығы кесте жібінің жіңішке, жуандығына және тігістің шаншылым жиілігіне сай келуі керек. Мата қалыңдау болғаны дұрыс, бірақ тігісті тартып, иненің өтуін қиындатпауы керек, мата өте жұмсақ болса да тіккен кесте бедері әдемі көрінбей қалады. Кенеп матаның құрылымы қандай мөлшердегі болсын иненің өтуіне оңай, иненің қалдырған ашық іздері басқа маталарға қарағанда кейін тез жабылып кетеді. Өте нәзік бұйымдарды кестелеуге өте жұқа бірақ құрылымы тығыз маталарды пайдаланған жөн, себебі ол жұмысқа қосымша айқындық әсер беріп тұрады. Айқас тігіс сияқты санап тігілетін кестелерге канва ыңғайлы. Канвалар жіптердің санына, тығыздығына қарай әр түрлі нөмірлі болады. Нөмір санының өсуіне қарай канваның көздері кішірейе береді.
    • Иненің жуан-жіңішкелігі кесте тігілетін материалдың қалыңдығына және жіптің жуан-жіңішкелігіне (нөмеріне) байланысты болады. Кесте тігудегі ең басты құралдың бірі болғандықтан иненің сапасының жоғары болғаны дұрыс. Кестенің түрлеріне қарай инелердің де түрлері әр түрлі болады. Жіптің жеңіл сабақталуы үшін иненің көзінің үлкен болғаны дұрыс. Өте ірі инемен кестеленген кесте тегіс болып түспейді.
      • Жүн маталарды кестелеуге ұзындығы орташа (көлемі 1-10) емес, бірақ жіп өтетін көзі үлкен, ұшы сүйір ине қолданылады.
      • Ұшы сүйір (көлемі 13-26), ұзын және жуан, көзі үлкен ине материалды жуан жіптермен кестелеу үшін қолданылады.
      • Тегіс тоқылған және селдір матаны (канвалауға) кестелеуге ұшы доғал (өлшемі 13-26) ине пайдаланылады. Мұндай ине матаның жіптерін суырмайды, түтпейді.
    • Жіптің ұзындығы 50-60 см. артық болмауы керек. Кесте жіптердің бірнеше түрлерімен кестеленеді:
      • Ширатылған мақта жіп - әдетте жеңіл бөліп алуға болатын алты қабаттан тұрады. Кейбір мұндай ширатылған жіптерді бөлмей сол күйінде пайдаланады. Канваға кестеленетін кестелерден басқа түрлеріне қоладана береді.
      • Ширатылған жібек жіп - алты қабаттан тұрады, мақта жіптер сияқты пайдаланылады, ерекшелігі жібек жіп жарқырап кесте түрін ашып тұрады.
      • Ирис - ширатылған жылтыр жіп кестенің көп түрлеріне қолданылады.
      • Кесте тігуге арналған жұмсақ мақта жіп - көбіне канва және қалың маталарды кестелеуге қолданылады.
      • Металл жіптер.
      • Жіңішке жүн жіп - қос қабатты жіңішке жүн жіппен маталарды, сонымен қатар канваға тігілетін әдемі өрнектерді кестелеуге жарамды.
    • Қайшының ұшы үшкір, ұзындығы 10-12 см. болғаны дұрыс.
    • Оймақ - қалың маталарды кестелеген кезде қолды жарақаттамай матаға иненің кіруін жеңілдетеді. Оймақтар қандай материалдан жасалса да ортаңғы саусаққа киюге ыңғайлы болғаны дұрыс.

Кеңестер[өңдеу | қайнарын өңдеу]

Кестелеу кезінде жіпті түйіншектеуге болмайды.

  • Кестелеуді бастар алдында жіпті матаға бекіту тәсілдері:
    • бірінші тәсіл - инені бірнеше рет шаншып, ұсақ тігістер жасап алу керек, ол жер артынан кестемен жабылып кететіндей болуы тиіс;
    • екінші тәсіл - инені бір рет шаншып алып, жіпті матадан ақырына дейін суырмай, қалған ұшын екінші рет ине шаншып, үстінен тігіп алу керек, жіптің ұшын қиып тастап, оның үстін кестемен бастырады;
    • үшінші тәсіл - екі қабатталған жіпті тұйықталмаған ұшынан сабақтап, инені матаның астынан үстіне қарай шығарып, жіпті ақырына дейін тартпай, инені қайта төмен шаншу арқылы жіптің тұйықталған ұшын бастыра тартады.
    • Кестені бітірер кезде кестелеп отырған жіпті жиі шаншып, суреттің астына жіберіледі.
  • Ұсақ бұйымдарды әдетте дөңгелек кергіште кестелейді. Матаны кішілеу кергішке салып, үстінен үлкен шеңберді салады да кереді.
  • Суретті матаға көшіргі қағаз арқылы калькаға түсіріп, сосын сурет нұсқасын түрлі-түсті қарындашпен сызады. Жібек маталарға сурет түсіру үшін суреті бар қағазды матаға салып сурет нұсқасын көктеп шығады да қағазды жыртып алып тастайды.

Кесте түрлері[өңдеу | қайнарын өңдеу]

Жай тігістер[өңдеу | қайнарын өңдеу]

Сабақты кесте
  • Сабақты кесте. Кестенің бұл түрін тігу үшін өрнектің нұсқалары пайдаланылады. Оларды тіккен кезде ине кері шаншылады, яғни әрбір жаңа тігіс осылайша түседі. Жіпті бекітіп, инені матаның кесте түсетін бетіне шығарған соң оған 2-4 жіпті іліп алу керек. Жіпті шығарып алған соң инені қайта шаншып, сосын оған алғашқы тігіске қанша жіп алынса, сонша жіп іліп алады. Тігістердің біркелкі болып түсуін қадағалау және инені екінші, үшінші, одан кейінгі тігістерде алдыңғы тігістің ортасынан шығарып отыру қажет.
Барқыт тігісі
  • Барқыт тігісі. Кестенің бұл түрімен балалардың киімін әшекейлейді. Оның үстіңгі жағы айқасып келеді де, астынан параллель бағытта екі қатар тігіс түседі. Кестенің бұл түрімен кестелегенде жіптерді санап, есептеп отыру керек. Егер кесте тігінен тігілетін болса, онда материалдың екі шетінен параллель екі сызықты белгілеп алады. Қалың маталардан екі жіптен суыр керек. Кестелеу төменнен жоғары қарай басталады. Инені тігіп отырған адам өзіне қарай бағыттап шаншып отырады. Кестені 3-4 түрлі жіппен кестелеуге болады, тек жіптердің түсі бірін-бірі ашатындай, дұрыс таңдалуы қажет.

Біз кесте[өңдеу | қайнарын өңдеу]

Біз кесте

Біз кесте - кергішке керілген арнайы мата бетіне түсірліген (сызылған) ою-өрнек немесе бейнені сызық бойымен қармақ бізді матадан ары өткізіп, жіпті бері іліп шалып алу арқылы қайталанатын майда тігісті айтамыз. Кестенің бұл түрімен кейбір контурлы ою-өрнектер немесе гүлдің сабағы кестеленеді. Тігілу мәнері жағынан ол көлемі біркелкі ілмектер шынжыр секілді біріне-бірі тіркесе тігіледі. Шынжырларының формасы мен көлемі әр түрлі болып келеді. Жіпті бекітіп, оны матаның оң жақ бетіне шығарып алған соң, ілмек тәрізді етіп созып, оны сол қолдың басбармағымен басып тұрып, инені алғашқы шаншыған жерден дәлдеп, төмен қарай, яғни матаның астыңғы бетіне қарай шаншиды. Тігістің теріс жағынан ине ілмектің астынан өтіп, тігістің үстіне ілмектің ортасынан шығады.

"Шнурок" және "велюшка" тігісті кестелер[өңдеу | қайнарын өңдеу]

"Шнурок" дәне "велюшка" тігісі

Бұл тігістермен көйлектің қалтасын, кеудесін әшекейлеуге болады. Кестелетін материалдың өзінің жібімен төгілген кесте ерекше әдемі болып шығады. Кесте төгілетін жер ромбылап торға бөлінеді, ромбының жақтары 2-3см. болуы керек. Сосын тор сызықтары бойымен сиректеу етіп тігіс түсіріледі. Тігістің көлемі және олрадың ара қашықтығы біркелкі болғаны дұрыс, олар 5 миллиметрден аспағаны жөн. Жаңа жіппен тігілетін келесі тігісте инені алғашқы тігістің әр қайсысының түбірінен жоғарыдан төмен қарай шаншу керек. "Шнурок" тігісі осылайша тігіледі. Егер инені біресе жоғары, біресе төмен шанши тіксе "велюшка" деген тігіс шығады.

Санап кестелеу[өңдеу | қайнарын өңдеу]

Айқас тігіс, 1-тәсіл
Айқас тігіс, 2-тәсіл
Айқас тігіс, 3-тәсіл (а)
Айқас тігіс, 3-тәсіл (б)
Жартыкеш айқас тігіс. Кері бағытта жүріп шығу.

Санап кестелеу де аталатын кестені жіп оңай суырылатын матаға кестелейді. Бұл тігіс әдетте тік сызық бойына түсіріледі. Санап кестелеу түрлері:

  • Терме тігіс - өрнектің бір шетінен келесі шетіне дейін, жіптерін санай отырып, біресе оң жағына, біресе теріс жағына қарай матаның жібін бойлай "инені алға салу" әдісімен тігіледі. Теріс жағының өрнегі оң жағының өрнегіне кері болып түседі.
  • Қиғаш тігіс - матаның көлденеңінен 2 жібін, тігінен 4 жібін бастыра, қиғаш бағытта тігіледі.
  • Айқас тігіс - кесетенің ең көп тараған түрі. Бұл тігілуі қарапайым әрі әдемі кесте. Айқас тігіс кестесін селдір матаға түсірген дұрыс. Оның размері кестелейтін жіптің жуан-жіңішкелігіне, матаның қалыңдығына байланысты. Кестелеу барысында үстіңгі негізгі тігістің бір бағытта түсіп отыруын бақылау керек. Бұл кестені бір түсті және көп түсті жіптермен кестелеуге болады. Бір түсті жіппен кестелеген кезде көбінесе басқа түсті жіппен жиіектеліп отырады. Бұл кестені үш түрлі тәсілмен тігуге болады.
    • 1 - тәсіл - матаның теріс жағынан тік тігіс түсіру. Бір қатарды солдан оңға қарай жартылай айқастырылып тігіледі, сосын осылай кері бағытта қайталанады:
    • 2 - тәсіл - матаның теріс жағынан көлденең тігіс түсіру. Оңнан солға қарай тұтас айқас тігіс тігіледі. Сосын теріс жағынан инені сол жаққа қарай өткізіп, араға бір бүтін айқас тігіс қалдырады да, инені оң жақ бетіне шаншып шығарады.
    • 3 - тәсіл - көлбеу айқас тігісі. Кестелеуді төменнен жоғарыға қарай бастау керек.
  • Жартыкеш айқас тігіс. Бұл кестенің екі жақты тігісі болады, яғни астыңғы және үстіңгі тігістер жіпті үзбей отырып тігіледі. Түзу және қиғаш болып түсетін кестенің бұл түрі қарапайым, әдемі өрнек түзеді. Кесте екі жүріспен тігіледі:
    • 1 - жүріс - "инені алға салу" әдісімен сурет нұсқасының бойымен жүріп шығу;
    • 2 - жүріс - алғашқы жүрісте ашық қалған жерлерді қамти отырып, "инені алға салу" әдісімен кері бағытта тағы да жүріп шығу.

Санап тігілетін кесте[өңдеу | қайнарын өңдеу]

Санап тігілетін кесте.Тік түскен тігіс
Санап тігілетін кесте. Көлденең түскен тігіс

Бұл кестені матаның жібін санап отыру арқылы тігеді. Кесте төгілетін мата селдір болуы керек. Кестелейтін жіптің жуандау болғаны дұрыс, өйткені ашық жер қалмай жиі тігіледі. Тігістің тік, көлденең және қиғаш болып әр түрлі түсуі мүмкін. Тік түскен тігістің саны мен биіктігінің алмасып келуі ирек-ирек өрнек түсіреді, ал тік және көлденең тігістердің жымдаса түсуінен басқа бір өрнек туады. Кестелеуді солдан оңға қарай жүргізеді. Инені матаның оң жақ бетіне шығарып, жоғары қарай бір тігіс түсіреді. Сосын матаның астына түскен инені алғаш шанышқан жермен дөңгейлестіре, оң жаққа қарай әкеліп, жаңа тігіс түсіреді.

Өткерме тігісті кесте[өңдеу | қайнарын өңдеу]

Кестенің бұл түріне мережкалар (шілтерлер) жатады.

Толық мақаласы: Мережка

Шым кесте[өңдеу | қайнарын өңдеу]

Шым кесте - сурет бойынша кестелеу. Кестенің бұл түрін кез келген матаға түсіруге болады.Оның бірнеше түрі бар.

Бір жақты тығыз кестенің оң жағы
Бір жақты тығыз кестенің сол жағы
Түйіндеу кесте
  • Бір жақты тығыз кесте ("верхошов" немесе "владимир кестесі") - мұндай кестемен жастық тысына, дастарқанға т.б. өсімдік сабақтарын, гүлін, жапырағын салып кестелейді. Мұның бір өзгешелігі, тігілген кестенің тігістері түгелдей матаның оң жақ бетіне түседі, ал теріс жағынан матаның небәрі бірнеше жібі ғана іліп алынады. 6 қабатталған мулине жіппен немесе жүн жіппен тігіледі. Әдете, қызыл жіпке көк, сары, жасыл және ақ жіпті үйлестіріп алады. Бұл кестенің тігістері біріне-бірі тым тақау түспейді. Оң жақ бетіне негізгі сурет түседі, ал теріс жағына сурет нұсқасының бойымен көктелген сияқты бір қабат тігіс түсіп отырады.
  • Өсімдік жапырағын салып тігу үшін тығыз кестемен кестелейді - тігісті жапырақтың ортасынан бастап екі бағытта қиғаштай түсіреді, кестелеу жапырақтың сүйір ұшынан басталады:
    • бірінші - тігісті ұзын етіп ортаға қарай түсіреді;
    • алдымен жапырақтың бір жақ бөлігі тігіледі, сосын жоғарыдан төмен қарай екінші бөлігі тігіледі;
    • гүлін тіккен кезде тігісті ортаға қарай түсіреді, ортасын әдетте кереге көздеп толтырады. Кереге көзді түсіру үшін кестелеп отырған жіпті бір шетінен екінші шетіне көлденеңінен және тігінен тартады. Пайда болған кереге көздің қиылысқан жерлеріндегі жіпті бекітіп, крестпен немесе басқа да тігіс түрлерімен әшекейлеп тігуге болады.

Ақ кестемен әйелдердің іш киімін, бет орамалдарды, жастық тыстарын кестелейді. Сурет нұсқасын "инені алға салу" әдісімен тігіп алады. Кесте бедерленіп түсетін жерге келесі кестенің бағытна қарама-қарсы бағытта бірнеше ірі тігіс түсіріледі "кесте көлденеңінен түсетін болса, оның астынан ұзынынан тігіс түсіреді).

  • Бедерленіп түскен ақ кесте әдетте кестенің басқа түрлерімен де жақсы үйлесіп кетеді:
    • түйіндеу (гүлдің және жапырақтың кей жерлерін осылайша кестелейді) - инені матаға шаншып, оған жіпті бірнеше рет орайды (түйіннің размеріне байланысты), сосын жіпті сол қолдың бас бармағымен басып тұрып, ілмектің үстінен тартып алады да бекітеді;
    • ойып алып торлау - бұл кестені тігерде сурет нұсқасын алдымен "инені алға салу" әдісімен тігіп алып, сосын тесікке торлайтын инені шаныша отырып, тығыз етіп кестелейді;
    • матаның теріс жағынан айқастырып, қиғаш тігіс түсіріп, оң жағынан сурет нұсқасын қысқа тігістермен толтырады.

Бұл шым кестенің бір түрі. Оның жеке өзін де сабақты кестемен бірге де қолдана беруге болады.

  • Атлас кесте - тігістері біріне-бірі өте жақын, шым болып түседі. Қолданылатын жіптер - мулине және жібек. Инеге жіпті бір қабаттан қана сабақтайды. Әрбір келесі тігісті тіккенде алдындағы тігілген тігітен сәл кері қарай инені көрші тігістің ортасын ала шаншиды. Барлық тігіс жапырақтың өзегі бойынша жүріп отыруы қажет.
Екі жақты түрлі-түсті шым кесте
  • Екі жақты түрлі-түсті шым кесте - шым кестенің қарапайым бір түрі. Кішкентай және орташа формадағы өсімдік бейнесі, сондай-ақ геометриялық ою-өрнектер кестелінеді.
  • Көркем кесте - бұл кестемен тек өсімдік суретін ғана емес, шағын пейзажды бейнелеуге де болады. Осы кестемен кестелегенде бір түсті жіптің бірнеше түрі бір-біріне баяу ауысып, құлпыра өзгеріп отырады. Ол үшін бірнеше түстің тігісінің ұзындығы әр түрлі етіледі. Сосын екінші түсті жіппен кестені жалғастырады, бұл тігістердің ұзындығы да әр түрлі етіліп, алғашқы тігістен қалған аралық шетінен толтырылады. Олар алғашқы тігістің үстін баса отырып, бір түрлі жіптің бірнеше түске ауысқанын байқатпай жібереді.
Орыс кестесі
  • Орыс кестесі - бұл кесте "инені алға салу" әдісімен матаның түзу жібі бойымен тігіледі, инені оң жағынан 1 мм жерден өткізеді. Өрнектің бәрін бір бағытта түсетін тігіспен тігеді. Иненің жанындағы тігістің ортасына таман шаншып, келесі қатардың тігісін түсіреді. Кестелеген кезде тігістердің арасынан мата көрінбейтіндей етіп кестелейді. Ол үшін тігістердің арасы өте жиі болуы тиіс (бос ширатылған жіппен тіккен дұрыс). Орыс кестесімен ақ сары және сұр түсті маталарды ақ жіппен кестелейді. Сондай-ақ жастық, жастық тысына, дастарқанға, т.б. ұсақ тор көздермен үйлестіріп, әдемі кестелер төгеді. Матаға тор көзді жасау үшін тор көз түсетін жердің бір шетінен келесі шетіне дейін жіпті шаршылап таратып, жіптердің қиылысқан жерін ұсақ көлденең тігістермен бекітеді.
  • Қиып кестелеу. Бұл кестемен көрпенің, жастықтың тыстарын, көйлек, жейдемелерді кестелейді. Кестелеу мәнері ақ кестемен ойып торлуға ұқсайды, айырмашылығы формасының тек қана дөңгелек емес, сопақша да болып келуінде.

Зер кесте[өңдеу | қайнарын өңдеу]

Алтын, күміс сияқты қымбат бағалы заттар жүргіртіп немесе жіптің сыртын солармен әшекейлеп жасалған сәндік бұйым. Алтындалған жіппен тігілген бұйымдарды да зер деп атайды. Зерленген дайын бұйымдардың үлкен-кішілігіне қарай зертаспа, ширатпа зер, оқа деп бөлген. Зерлеп тігу кесте өнерінде көп қолданылады. Көбінесе қымбат шапандар, дәулетті адамдардың бас киімдері, бағалы тұскиіздер, қалталар эер жіпптермен кестеленеді.

Оюластырып кестелеу[өңдеу | қайнарын өңдеу]

Оюластырып кестелеу немесе оюластырып жапсыру - маталарды бөлек-бөлек кестелеп, оюластырып жапсыру. Бұлар бірыңғай матаға (барқыт, шұға т.б.) біртұтас мазмұндағы бірнеше ою-өрнектердің жиынтығынан, үйлескен тұтас желісін жасау нгегізінде тігіледі. Бір матаның бетіне екінші матадан қиылған сұлба салынып шет жақтары әр түрлі кесте тігістерімен тігіліп сәнделеді. Көбнесе торлау әдісін қолданады. Кесте тігер алдында қиылып алынған өрнекті мата бетіне көктеп алып шеттерін бүгіп кестелеуге болады немесе салынатын өрнекті маталарға арналған желімдермен үтіктеп бекітіп алады.

Баспа кесте[өңдеу | қайнарын өңдеу]

Баспа кесте деген материалдың ашық жерін қалдырмай немесе ашық орынды өте аз қалдырып, тұтас кестеленген шымқай кестені айтады. Шым кесте ақ матаға тегістікті сақтау арқылы жіпті қатар орналастыру әдісімен тігіледі. Шым кестеге өрнек пен оюдың , аң-құс, гүлдің түрлі сұлбалары салынып, көбіне орамалдың шеті, кимешектің жағы, жастықтың тысы, жейденеің жаға-жеңі және төсек жапқыш, сәукеле сияқты басқа да көптеген киімдерге тігіледі.

Көпіртіп тігу[өңдеу | қайнарын өңдеу]

Әзірленген өрнек үлгісінің үстінен тігіледі. Мұндай материалдың бетіне бүлдіргеленген жіп түйіндері қалдырылып отырады. Кестенің жібі бірнеше түрлі болуы мүмкін. Бедерлеп тігу әдісімен алма, жүзім, бүлдірген, қарақат, қауын, қарбыз түйнектері, гүлдің жапырақтары, тақияның төбесінің өрнектері тігіледі.

Түктеп тігу[өңдеу | қайнарын өңдеу]

Бізбен шаншылған жіптің үстіңгі жағында өң бетінде кейде 1, көбіне 2 см-дей бүлдіргі жіп қалдырып отырады. Кестені тігіп болғаннан кейін қалған бүлдіргілерді тегіс қырқады. Жиі шаншылып қалың түскен бүлдіргі қырқылған соң, кілемнің түгі сияқты болып түрлі-түсті болады. Кейде түгінің биіктігі біркелкі болу үшін астына ширатқан жуан жіп, жұмсақ металл шыбықты мүйіздеп ою-өрнегіне келтіріп салып тігеді де, тігіп болған соң, әлгі тігіс астынан салған заттарды үстінен тіліп алып тастайды. Сонда түктеп тігілген кесте біркелкі, ою-өрнегі айқын болады.[2]

"Рококо"[өңдеу | қайнарын өңдеу]

"Рококо"

Мұндай кестемен тек өсімдік бейнесін ғана түсіреді. Оның формасы дөңестеу болып, бедерленіп түседі. Кестелеуге мулине, жүн және синтетикалық жіптер қолданылады. Иненің көзі кішкентай, өзі жуан балуы керек. "Рококоны" жеке өзін емес, басқа кестелермен бірге тіккен жөн.

  • Тігу әдісі:
    • жіпті теріс жағынан бекітіп, инені оң жағынан шығару керек;
    • сосын инені матаға шаншып, иненің ұшына жіпті орайды;
    • оралған жіпті саусақпен басып тұрып, инені сол арқылы шығарып алады;
    • инені қайтадан матаға шаншып теріс жағына шығарады.

Кестенің көлемі инеге оралған жіптің орам санына байланысты.

Баумен кестелеу[өңдеу | қайнарын өңдеу]

Баумен кестелеу

Киімді әшекейлеу үшін пайдаланылады. Жіптерден (жүн, жылтырақ жіп қосылған жартылай жүн), ширатлыған баумен немесе дайын баулармен тігіледі. Баудың жуандығы мен түрі кесте тігілетін бұйымның қандай екендігіне байланысты. Бір киер киімге тігілетін бау жіңішке, жылтылдақ болуы керек. Мұндай жағдайда майда өрнектерді таңдаған жөн. Оған маржан салып тігіп, өрнекті толықтыра түсуге де болады Спорт киімдері үшін бауды жуандау етіп, бедерлеп тігеді. Түсірілген өрнек түрі де ірі геометриялық бейне және эмблема болуы керек. Теріден, замштан аппликация жасап, толықтыруға болады. Ширатылған баудың нұсқасы суреттің үстіне салынып, астынан білдірмей тігіледі немесе суретте көрсетілгендей етіп бекітіледі.

Ришелье[өңдеу | қайнарын өңдеу]

Ришелье

Ришелье - ойма кесте. Өрнектелетін материалды өрнек мәнеріне қарай тесіп алады да, оны торлай ортасын кереге көздеп, шалу арқылы түрлі өрнек салады. Көрпенің, жастықтың тыстарын, салфеткаларды, бет орамалдарды, киімді өрнектеуге қолданылады. Сурет нұсқасын "инені алға салу" әдісімен бір рет немесе бірнеше рет жүргізеді. Мұнымен бір мезгілде өрнектердің арасынан брид жасалынады.

  • Оларды 3 түрлі тәсілмен жасауға болады:
    • орау, ілмек, тігіспен тігу немесе негігі тігістің астынан қосымша тігіс түсіру;
    • сосын өрнектің бәрі шетінен қиятын жаққа қарай бағытталып, тығыз етіп ілмек тігіспен тігіледі;
    • өрнек дайын болған кезде өрнек сызығы мен шетінің арасындағы материал қайшымен қиып тасталынады.

Бұл кестеде тігілетін өрнектер қалдырылып фоны қиылып тасталады. Тығыз тоқылған маталарға кестеленеді, мақта, ирис және жібек жіптер пайдаланылады.

Гобелен кесте[өңдеу | қайнарын өңдеу]

Гобелен кесте. Тік тігіс.
Гобелен кесте. Қиғаш тігіс

Гобелен кесте кенеп, мақта және селдір маталарға тігіледі. Бұл кестемен (оны жүн жіппен немесе жуан етіп ширатылған жібек жіппен тіккен дұрыс) әдетте бұйымдарды тұтастай кестелеп, тігінен және қиғашынан тігеді.

  • Тік тігісті солдан оңға қарай немесе оңнан солға қарай тігінен жүргізеді. Тігістің биіктігі матаның 2-4 жібінің аралығында болады.
  • Қиғаш тігісті солдан оңға қарай биіктігін матаның 2 жібіне, енін матаның 1 жібіне тең етіп алып кестелейді

Машинамен кестелеу[өңдеу | қайнарын өңдеу]

Түрлі бұйымдарды әшкейлеу үшін машинамен кестелеу де кеңінен қолданылады. Қолмен кестеленетін кесте түрлерінің барлығын дерлік машина да атқара алады.

Толық мақаласы: Машинамен кестелеу

Тағы қараңыз[өңдеу | қайнарын өңдеу]

Дереккөздер[өңдеу | қайнарын өңдеу]

  1. "Шаңырақ" үй-тұрмыс энциклопедиясы. Алматы. 1991. ISBN 5-89800-035-6 (1-й з-д)
  2. Мұхамеджанұлы З. Қазақтың кесте өнері. Танымдық-көпшілік басылым. "Алматыкітап баспасы" ЖШС, 2008 - 144 бет, суретті.ISBN 978-601-01-0297-2

Дереккөздер[өңдеу | қайнарын өңдеу]

  • "Вышивка", альбом. Киев "Веселка" 1986г.