Киіккоты (көкемарал)

Киіккоты, көкемарал (Zіzіphora) – еріндігүлділер тұқымдасына жататын бір жылдық өсімдік немесе шала бұта. Қазақстанда Көкшетауда, Алтайда, Балқаш – Алакөл ойысында, Жетісу (Жоңғар), Күнгей, Іле Алатауларында, Қаратауда, көбінесе, тау беткейлерінде, сондай-ақ, далалық өңірлер мен шөлді жерлердегі аласа тау етектерінде өсетін 6 түрі бар. Олардың ішіндегі жиі кездесетіні – иісті Киіккоты. (Z. clіnopodіoіdes). Биікт. 8 – 50 см, жуан тамырлы, тік сабақты. Жапырағының ұзындығы 0,6 – 2,5 см, ені 0,3 – 1,2 см, түкті кейде түксіз болады. Гүлі сабақ ұшында топтасқан, түсі жасыл не күлгін, қос ерінді, жоғары ерні тұтас, төменгісі 3 айырымды. Тостағаншасы цилиндр пішінді, ұзындығы 5 – 7 мм. Күлтесінің ұзындығы 10 – 12 мм, 2 аталық гүлі аналық мойнымен бірге күлтеден шығып тұрады. Маусым – тамыз айларында гүлдеп, жемістенеді. Иісті Киіккотынан парфюмерияда пайдаланылатын эфир майы алынады. Киіккотының құрамында алкалоидтер, гликозидтер, органикалық қышқылдар бар. Бұлардың бәрі дерлік – балды өсімдіктер. Кейбір түрі (Бунге Киіккоты ) медицинада дәрі жасау үшін пайдаланылады.

Дереккөздер

«Қазақстан»: Ұлттық энцклопедия / Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы «Қазақ энциклопедиясы» Бас редакциясы, 1998 жыл. ISBN 5-89800-123-9, X том