Моңғол империясының билеушілерінің тізімі
Бұл тізімге бір тұтас империяның билеушілері кіреді (Еке Монгол улус — Ұлы Моңғол ұлысы), тағы регент, Юань әулетінің қаған-императорлары мен Солтүстік Юань әулетінің Ұлы хандарын қосады.
Моңғол империясының Ұлы хандары мен регенттері
[өңдеу | қайнарын өңдеу]- Шыңғыс хан - Моңғол империясының негізін қалаушы және бірінші Ұлы ханы (1206—1227);
- Төле - Моңғол империясының регенті (1227—1229);
- Үгедей хан - Моңғол империясының Ұлы ханы (1229—1241);
- Дөрегене-қатын - Моңғол империясының регенті (1241—1246);
- Күйік хан - Моңғол империясының Ұлы ханы (1246—1248);
- Оғыл-Қаймыш - Моңғол империясының регенті (1248—1251);
- Мөңке хан - Моңғол империясының Ұлы ханы (1251—1259);
Ұлы хан лауазымы Юань әулетінің билеушілеріне мұра ретінде берілді.
Моңғолдың Юань әулетінен шыққан Ұлы хандар
[өңдеу | қайнарын өңдеу]- Құбылай хан (1260—1294)
- Темір хан (1294—1307)
- Хайсан хан (1307—1311)
- Аюрбарибада хан (1311—1320)
- Шидебала хан (1321—1323)
- Есүн-Темір хан (1323—1328)
- Раджапика хан (1328)
- Түк-Темір хан (1328—1329)
- Хошила (1329)
- Түк-Темір хан(1328—1332)
- Иринджибал хан (1332)
- Тоғон Темір хан (1333—1368)
Солтүстік Юань әулетінен шыққан моңғолдардың Ұлы ханы
[өңдеу | қайнарын өңдеу]- Білікту хан (Аюшридара) (1370—1378)
- Тоғұс-Темір хан (1378—1388)
- Дзөрікту хан (Есудер) (1388—1392)?
- Енке хан(?-1392)
- Елбек Нигүлесүгчи хан (1392—1399)
- Гүн Темір хан (1400—1402)
- Орұқ Темір хан - шыңғыс ұрпағы емес (1400—1403)
- Өлдзей Темір хан (Пуньяшри) (1403—1412)
- Делбег хан (1415)
- Ойрадай хан (1415—1425)
- Адай хан (1425—1438)
- Тайсұн хан (Тохта-Бұға) (1433—1452)
- Агбаржін жонон (1453)
- Есен тайшы - ойраттардың көсемі, шыңғыс ұрпағы емес (1453—1454)
- Махаргүргіс хан (1454—1465)
- Молон хан (1465—1466)
- Мандуул-хан (1475—1478)
- Даян хан (1478—1516)
- Барысболод жонон - регент (1516)
- Боди-Алақ хан (1516—1547)
Келесі Даян ханның мұрагер хандары чахарлардың түменін тікелей басқарды, бірақ-та олар басқа моңғол түмендеріне формалды билігі болғанымен, шындығында түмендерді басқаратын нақты күші болған жоқ.
- Дарайсүн-Гөден хан (1547—1557)
- Түмен-Засақту хан (1557—1592)
- Бұян-Сецен хан (1592—1603)
- Лигден хан (1604—1634)
- Ежей хан (1634—1635)
Соңғы бүкіл моңғол ханның билігі Цин империясының пайдасына қарай жойылды.
XX ғасырдағы моңғолдық тәуілсіз монархия
[өңдеу | қайнарын өңдеу]Қытайдағы Цин әулеті құлаған соң, Моңғолия өзін тәуелсіз теократиялық монархиян деп жарияланды:
- Боғдо-гэгэн Джэбцзун-Дамба хан (1911—1924)
1921 жылдан бастап монархия билігіне шектеу қойылды, 1924 жылы билеушінің қайтыс болуына байланысты халық республикасы жарияланды.