Ресей орыстар үшін
Ресей орыстар үшін (орыс. Россия для русских (сонымен қатар Россiя для русскихъ атауымен танымал) — орыс ұлтшылдарының саяси ұраны және Ресейдегі этникалық орыстарға айрықша құқықтар беруден бастап, басқа этностардың барлық өкілдерін елден шығаруға [қууға] дейінгі идеялар спектрін қамтитын ұлтшыл доктрина. Ұран XIX ғасырдың екінші жартысында Ресей империясында пайда болды және қазіргі Ресей кең таралды. Ресейдегі көпмәдениеттіліктің басым болуына қарсы шықты.[1]
Пайда болуы[өңдеу | қайнарын өңдеу]
1860 жылдары ұранның болуы консервативті публицист М. Н. Катковтың 1867 жылғы "Мәскеу ведомостарының" № 264 мақаласында Оңтүстік-Батыс Кавказды отарлау мәселесіне арналған дәйексөзімен расталады. Мұнда автор аймақты тек орыс халқының көмегімен отарлауды талап етеді (немістер, армяндар мен гректер болжамды отарлаудың орнына)
Жақында бір газет өзіне тән анимациямен жариялады: Ресей орыстар үшін! Міне, Кавказ өзінің минералды байлығымен, тропикалық өсімдіктерімен, ақырында Ресейдің ажырамас бөлігіне айналған теңіз жағалауымен: Кавказ кім үшін?
Ұранның авторлығы көбінесе қара жүздік идеологтардың бірі Владимир Грингмутқа, осы ұранды қолданатын ең көне басылымдардың авторы болып саналады:
"Ресей — орыстар үшін" - бұл Ресей монархиялық партиясының ұраны, Егер сіз Ресейді шетелдіктерге, басқа ұлттарға және басқа дін өкілдеріне берсеңіз, онда Ресейде автократиялық монархия болмақ түгілі Ресейдің өзі болмайды.[2]
Ұран қара жүздіктердің орталық идеясына айналды. 1906 жылы Санкт-Петербург пен Харьковта "Ресей орыстарға арналған" газеттері жарық көрді.[3][4][5]
Басқа нұсқаларға сәйкес, ұран император Александр III билік құрған кезеңде оның: "Ресей орыстарға тиесілі болуы керек және осы жерде тұратын кез-келген адам осы халықты құрметтеуге және бағалауға міндетті" деген сөзіне негізделген. Генерал Алексей Куропаткиннің айтуынша, Александр III өзінің ұраны ретінде "Ресейді орыстар үшін" таңдады, өйткені ол Ресейдің орыстарға тиесілі болуы керек деген халықтық сезімді қанағаттандыру, Ресейдің сыртқы саясатын шет елдердің қамқорлығынан босату, басқарудың ішкі жүйесін ретке келтіру және нығайту, орыс халқының рухани және материалдық күштерін дамыту қажет деп санады[6].
Кейбіреулер автор генерал Михаил Скобелев деп санайды, оған: "Мен өз туыма: "Ресей орыстар мен орысша сөйлейтіндер үшін" деп жазғым келеді және бұл баннерді мүмкіндігінше жоғары көтергім келеді!»[7].
Қазіргі уақыт[өңдеу | қайнарын өңдеу]
2006 жылдан бастап бұл сөз ұлтшыл Заңсыз иммиграцияға қарсы қозғалыс ұйымның ұраны болып табылады .
2009 жылы Американың жетекші қоғамдық пікірді зерттеу орталықтарының бірі Пью зерттеу орталығы Берлин қабырғасының құлауының 20 жылдығына арналған әлеуметтанулық зерттеу жүргізді. Орыстар үшін сұрақтардың бірі "Ресей орыстар үшін" ұранына қатысты болды. Хабарланғандай, сауалнамаға қатысқандардың 54% - ы онымен келіскен[8][9].
2010 жылдың желтоқсанында "Россия для русскихъ" ұраны (соңында жуандық белгісі бар) Ресей Федерациясының экстремистік материалдар тізіміне енгізілді. "Сова" орталығының баяндамасында: "ұранның әдеттегі емлесінде немесе тек "ъ" әрпімен тыйым салынғаны түсініксіз" екендігін айтылады.[10]
Сын[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Ұран өзінің пайда болған кезінен бастап, орыс ұлтшылдары тарапынан қатты сынға ұшырады. Сонымен, қара жүздік Г. А. Шечков біріншіден, ұран ерекше емес, бірақ батыстық аналогтардан ("Англия ағылшындар үшін", "Германия немістер үшін" және т. б.) көшірілді, екіншіден, орыстарға бір қан байланысы жеткіліксіз: "бізде бірінші кезекте рухани байланыс бар. Біз бәрінен бұрын православтармыз, содан кейін ұлы орыстар, грузиндер, малорустар, молдовандар, литвалықтар, белорустар және т. б."[7].
2003 жылы 18 желтоқсанда Ресей президенті Владимир Путин тікелей эфирдегі ресейліктердің сұрақтарына жауап бере отырып, ұранға келесідей түсініктеме берді:
"Ресей — орыстар үшін" дейтін адамдар, бұл адамдарға сипаттама беру қиын, олар не айтқандарын түсінбейтін, содан кейін олар жай ғана ақымақ адамдар немесе арандатушылар, өйткені Ресей көпұлтты ел[11].
2021 жылдың ақпанында Путин бұл сөздерді "үңгір ұлтшылдық" ұран деп атады[12].
Өнерде[өңдеу | қайнарын өңдеу]
- «Ресей орыстар үшін» — ХорСС тобының әні
Компьютерлік ойындарда[өңдеу | қайнарын өңдеу]
- «Ресей орыстар үшін» — Metro 2033 компьютерлік ойынында неонацистік Төртінші Рейх мемлекеттің ұраны
Дереккөздер[өңдеу | қайнарын өңдеу]
- ↑ Shlapentokh, Dmitry Two sides of the Georgia-Russia conflict (9 қараша 2006).
- ↑ Грингмут, 1905
- ↑ Беляева, Зиновьева, Никифоров. «Россия для русских» (Харьков), 1960
- ↑ Беляева, Зиновьева, Никифоров. «Россия для русских» (Санкт-Петербург), 1960
- ↑ Кичеев, 2008
- ↑ Куропаткин, 2003
- ↑ a b Иванов, 2007
- ↑ Американских социологов поразило исследование настроений в РФ. Мұрағатталған 12 желтоқсанның 2009 жылы..
- ↑ Two Decades After the Wall’s Fall Мұрағатталған 31 қаңтардың 2012 жылы..
- ↑ Мария Розальская, под ред. А. М. Верховского. Неправомерный антиэкстремизм. Доклад информационно-аналитического центра «Сова». Первая половина 2011 г. Мұрағатталған 2 ақпанның 2016 жылы. 22 сентября 2011.
- ↑ ВВП в прямом эфире: «Россия — для русских», — так говорят придурки, либо провокаторы(қолжетпейтін сілтеме) (Тексерілді 18 маусымның 2011).
- ↑ Путин осудил лозунг «Россия для русских» Мұрағатталған 7 қарашаның 2021 жылы. (Тексерілді 7 қарашаның 2021)