Гректер

Гректер (гр. Έλληνες — эллиндер^[1]^[2], эллинес деп оқылады) — Үндіеуропа тілдер әулетінің грек тобына жататын ежелгі халық. Грекия мен Кипрдың негізгі халқы.

Тілі[өңдеу | қайнарын өңдеу]

Үндіеуропа тілдері шоғырының ешбір топқа кірмейтін жаңа грек тілінде сөйлейді. Ресми тілі — грек тілі, төрт диалектіге бөлінеді. Жазуы грек әліпбиіне негізделген. Грек жазуы - финикия жазуы негізінде б.з.б. 7-ғасырларда жазылған. Грек жазуынын ерекшелігі мұнда дауыссыз дыбыстармен қатар дауысты дыбыстарды да белгілейтін әріптер алғаш қолданылды Б.з.б 5-4 ғасырлардаларда қалыптасқан классикалық грек жазуы византия жазуына негіз болды, одан б.з. 9 ғасырында қазіргі Кирилл жазуы шыкты. Б.з.б. 2 ғасырда пайда болған латын жазуының арғы төркіні де грек жазуы. Ежелгі грек тілінің лексикасы, латын тілімен қатар қазіргі ғылым мен ғылыми-техникалық терминологияның қалыптасуына негіз болды. Жаңа грек тілінің лексикасы өз құрамында ежелгі грек тілінен келе жатқан, сонымен қатар роман, славян, түрік тілдерінен енген архаизмдердің жаңа қабаттарын және көптеген қатарларын біріктіреді.

Діні[өңдеу | қайнарын өңдеу]

Христиан дінінің православие тармағын ұстанады.

Тарихы[өңдеу | қайнарын өңдеу]

Гректер

Ғалымдар ежелгі Грекнянын тарихын 5 кезеңге бөледі:

1) эгейлік немесе крит-микендік кезең (б.з.б. 3-2-мыңжылдықтар);
2) гомерлік кезең (б.з.б. 11-9 ғасырлар);
3) архаикалық кезең (б.з.б. 8-6 ғасырлар),
4) классикалық кезең (б.з.б. 5—4 ғасырлар);
5) эллиндік кезең (б.з.б. 4 ғасырдың 2-жартысы - б.з.б. 1-ғасырдын ортасы).

Кәсібі[өңдеу | қайнарын өңдеу]

Табиғи ерекшеліктері бойынша өсірілетін негізгі дақылдары зәйтүн, жүзім және арпа болды. Грек фермерлері аз мөлшерде пияз, бұршақ, қырыққабат, анар, інжір және жаңғақтар өсірді. Балық аулау мен мал шаруашылығы маңызды рөл атқарды. Теңізге шығатын аңғарлардан балық ауланған. Тау баурайында ешкі мен қой жайылады. Олар сүт, ірімшік, қой терісі мен жүн үшін өсірілді.
Дәстүрлі кәсібі - кілем тоқу, қыш пен көзеден бұйымдар жасау, темір мен ағаш ұсталығы дамыған. Үйлері тастан, кірпіштен екі қабатты етіп салынған.

Мәдениеті[өңдеу | қайнарын өңдеу]

Ежелгі Грекияда б.з.б. 2-мыңжылдықта грек мифологиясы, тіл білімі, философия, гуманитарлық және жаратылыстану ғылымдары, архитектура мен бейнелеу өнері, музыка, театр жақсы дамыды. Грекия өркениеті Рим империясында, Орталық Азияда, кейіннен Еуропа елдерінде ғылым мен білім беру жүйесінің қалыптасуына негіз қалады.
Ұлттық музыка аспабына бес ішекті лира, ішекті бузуки, гайда жатады.
Ұлттық мерекелері — қысты шығарып салу және дәстүрлі мейрамдар.
Ұлттык киімдері: әйелдер - қынама бел ұзын көйлек, сарафан киеді, беліне асыл тастармен әшекейленген белбеу тағады. Ерлер - фустанелла аталатын қысқа, кең ақ белдемше мен оқаланған келте кеудеше киеді.
Ұлттық тағамдары негізінен көкөніс пен жеміс-жидектен тұрады. Сүт өнімдерінен ірімшік пен айранды көп қолданады.

Қазақстандағы гректер[өңдеу | қайнарын өңдеу]

Гректердің Қазақстанға алғаш келуі - темекі өсіру бойынша мамандар ретінде шақырылған, 20-ғасырдың 20-жылдардан 30-жылдарға дейінгі кезең. Келесі кезеңде олар Солтүстік Кавказдан (1937,1938, 1942 ж.), Қырымнан (1944 ж.), Грузия мен Абхазиядан (1949 ж.) күштеп қоныс аударылды. 1970 жылдары Республика халқының 0,4-0,5%-ын, 1989 ж. 0,1%-ын құрады. Қазақстанда 8,8 мың (2014 ж.) грек тұрады.^[3]