Мальталықтар
| Мальталықтар | |
| мальт. Maltin | |
 | |
| Бүкіл халықтың саны | |
|---|---|
|
400 000 | |
| Ең көп таралған аймақтар | |
 Аустралия |
92 300 |
 Канада |
37 100 |
 АҚШ |
30 500 |
 Ұлыбритания |
30 200 |
| Тілдері | |
| Діні | |
Мальталықтар (мальт. Maltin) — Мальтаның негізгі халқы. Халқы 400 мың адамға дейін. (2009, бағалау). Сондай-ақ олар Аустралияда (92,3 мың адам – 2006 жылғы халық санағы), Канадада (37,1 мың адам – 2006, санақ), АҚШта (30,5 мың адам – 2000, санақ), Ұлыбританияда (30,2 мың адам) т.б. тұрады.[1]
Этногенезі
[өңдеу | қайнарын өңдеу]Мальталықтар ежелгі уақытта Мальтаны отарлаған финикиялықтардың ұрпақтары болукерек. Одан кейін ғасырлар бойы олар карфагендіктердің, римдіктердің, византиялықтардың (395-870), арабтардың (870-1201), нормандықтардың (1201 жылдан бастап Сицилияға қосылған) билігіне өтті. Кейіннен 1800 жылы Ұлыбританияның отары болды. 1964 жылы Мальта Ұлттар Достастығы шеңберінде өзін-өзі басқаруға ие болды және 1974 жылы республика болып жарияланды.[2]
Тілі
[өңдеу | қайнарын өңдеу]Мальта тілі - семит тілі, араб тілінің тунистік диалектісімен (араб билігінің қалдығы) тығыз байланысты, бірақ оның итальян және ішінара ағылшын тілінен алынған көптеген терминдері бар.[3]
Діні
[өңдеу | қайнарын өңдеу]Дінге сенушілер — католиктер. Халықтың шамамен 98%-ы католикпін деп мәлімдегенімен, шамамен 50%-ы ғана діни қызметтерге тұрақты түрде қатысады.[4]
Кәсібі
[өңдеу | қайнарын өңдеу]Мальталықтар бау-бақшамен, мал шаруашылығымен, балық аулаумен, теңіз шаруашылығымен айналысады. Ауыл шаруашылығында жүзім және бау-бақша шаруашылығының маңызы зор. Картоп экспортталады.
Ең көп тараған қолөнер - шілтер жасау, филиграндық жұмыс. Халық қолөнеріне сонымен қатар ұсталық, талдан тоқу, ағаш ойыншықтар жасау және т.б. жатады. Бұл қолөнер жергілікті тұрғындар үшін табыс көзі ғана емес, сонымен қатар Мальта халқының салт-дәстүрі мен мұрасын сақтау және жеткізу тәсілі болып табылады.[5]
Тұрмыс салты
[өңдеу | қайнарын өңдеу]Елді мекендері мен дәстүрлі баспаналары
[өңдеу | қайнарын өңдеу]Қала ғимараттарына қасбеттің алдында галереясы бар үйлер жатады.[6]
Дәстүрлі киімдері
[өңдеу | қайнарын өңдеу]Мальта ұлттық киімдерінің ежелгі тамыры бар және олардың дизайны әртүрлі. Мальта костюмінің ең танымал элементтерінің бірі дәстүрлі бас киім филлета болып табылады, ол әртүрлі өрнектермен және кестелермен безендірілуі мүмкін. Мальта костюмінің тағы бір тән элементі - мальталық фильме - киімнің үстіне киетін кестелі қысқа ұзын көйлек. Мальта костюмінің ең талғампаз және әдемі элементтерінің бірі - галабия - әйелдер мерекелерде және ерекше жағдайларда киетін ұлттық киім. Галабия кестелермен, аппликациялармен және түймелермен безендірілген. Мальта ұлттық киімдері халықтың мәдениетінің байлығы мен алуан түрлілігін көрсетеді. Олар ұлттық бірегейліктің символы ғана емес, сонымен қатар Мальта тарихының, дәстүрлері мен құндылықтарының көрінісі.[7]
Дәстүрлі тағамдары
[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Мальта асханасының негізін зәйтүн, көкөніс, балық және теңіз өнімдері сияқты Жерорта теңізі өнімдері құрайды. Ең танымал тағамдардың бірі - «Фенеч-гли». Бұл дәстүрлі тағам дәмдеуіштер, зәйтүн және шараппен дайындалады және ерекше дәмі бар. Тағы бір танымал тағам - зәйтүн майы, сарымсақ және қызанақ қосылған қытырлақ нан «Брускетта». Бұл қарапайым, бірақ дәмді тағам көбінесе жергілікті мерекелерде жеңіл тағам немесе бірінші тағам ретінде беріледі.
Мальталықтар сонымен қатар Рождествоға және басқа мерекелерге жиі дайындалатын дәстүрлі бал торты «Расмали» сияқты десерттерімен танымал. Сондай-ақ кеңінен танымал «Канолли» - бұл сүзбе кремі және жемістер немесе жаңғақтар қосылған тәттілер. Сонымен қатар, жергілікті шараптар мен сыралардың алуан түрі бар. Жергілікті жүзім сорттарынан шарап өндіретін бірнеше шарап зауыттары, сондай-ақ дәстүрлі мальталық сыраны шығаратын сыра қайнату зауыттары бар.[8]
Фольклоры
[өңдеу | қайнарын өңдеу]Мальта фольклорының элементтерінің бірі - би мен музыка. Мальта билері энергиясымен және қуанышымен ерекшеленеді. Флейта, барабан, гитара сияқты халық музыкалық аспаптарында жанды музыканың сүйемелдеуімен фестивальдар мен мерекелік шараларда халық билері жиі орындалады. Мальта фольклорының тағы бір маңызды аспектісі - халық ертегілері, аңыздар мен мифтер. Олар мальталықтардың мифологиясы мен наным-сенімдерін, сондай-ақ олардың табиғатқа, тарихқа және күнделікті өмірге көзқарасын көрсетеді. Бұл ертегілер мен мифтерде мальталықтардың өмірінде маңызды рөл атқаратын аруақтар, перілер мен кейіпкерлер сияқты ертегі кейіпкерлері жиі кездеседі.
Мальта фольклорында көптеген ғасырлар бойы сақталған әртүрлі халықтық әдет-ғұрыптар мен дәстүрлер де бар. Мысалы, Мальта мәдениеті мен болмысын қалыптастыруда маңызды рөл атқаратын жергілікті мерекелер мен фестивальдер, халықтық қолөнер мен әдет-ғұрыптар. Бүгінгі таңда Мальта фольклоры халықтың ерекше дәстүрлері мен мұраларын сақтай отырып, халық өмірінің маңызды бөлігі болып қала береді.[9]
Дереккөздер
[өңдеу | қайнарын өңдеу]- ↑ Үлкен Ресей энциклопедиясы 2004–2017. Тексерілді, 6 ақпан 2025.
- ↑ Мальталықтар. Тексерілді, 6 ақпан 2025.
- ↑ Токарев С.А. Мальталықтар. Тексерілді, 6 ақпан 2025.
- ↑ Мальтаның халқы, мәдениеті, діні және тілі. Тексерілді, 6 ақпан 2025.
- ↑ Мальталықтар. Тексерілді, 6 ақпан 2025.
- ↑ Әлем халықтары/Мальталықтар. Тексерілді, 6 ақпан 2025.
- ↑ Дәстүрлі киімдері. Тексерілді, 6 ақпан 2025.
- ↑ Дәстүрлі тағамдары. Тексерілді, 6 ақпан 2025.
- ↑ Әдет-ғұрыптар мен дәстүрлер. Фольклор. Тексерілді, 6 ақпан 2025.
