Олстерлер

Олстерлер
Ulstèr-Scotch
Ең көп таралған аймақтар
Ұлыбритания	1,06 млн.
Канада	60 000
АҚШ	50 000
Аустралия	30 000
Тілдері
ольстер ағылшын тілі, ольстер шотландт тілі
Діні
пресвитериандық, англикандар, методистер

Олстерлер (ағылшын-ирландықтар және шотланд-ирландықтар) — Солтүстік Ирландияның (Ольстер) ағылшын тілді протестанттық халқының шартты атауы. Саны 1 млн.астам адам (2008). Олар негізінен Ұлыбританияның бөлігі болып табылатын Ольстерде тұрады. Сонымен қатар Канадада – 60 мың адам, АҚШ та – 50 мың адам, Аустралияда – 30 мың адам тұрады.

Тілі

Ольстерлік шотландтардың көпшілігі бірінші тіл ретінде Ольстер ағылшын тілінде сөйлейді. Ольстер шотландт тілі — 1980 жылдардан бері «Улланс» деп те аталып келе жатқан шотландтық тілдің жергілікті диалектісі.

Діні

45%-дан астамы пресвитериандық, 33%-дан астамы англикандар (Ирландия шіркеуі), 8%-ға жуығы методистер.

Тарихы

Олар өздерінің шығу тегін негізінен XVII ғасырда келген ағылшын және шотланд қоныстанушыларымен байланыстырады. Ирландияның басқа аудандарынан айырмашылығы, Ұлыбритания жаулап алғаннан кейін Ольстердегі жер ірі помещиктерге емес, орта және шағын фермерлерге бөлінді, бұл протестанттық (негізінен англикан және пресвитериандық) халықтың қалыптасуына әкелді, олар саны жағынан ирландиялық католиктерден асып түсті.

Ольстерлер мен католик ирландтары арасындағы қарым-қатынастар отарлаудың басынан бастап дұшпандық сипатта болды және әдетте экономикалық байланыстармен шектелді және екі топ салыстырмалы түрде тәуелсіз дамыды. Ольстерлер Вильгельма Оранстың ағылшын тағына басқа үміткер Католик Джеймс II-ге қарсы әскери әрекеттерін белсенді түрде қолдады. 1690 жылы 12 маусымда Солтүстік Ирландияда Джеймс армиясының жеңілісін ольстерлер мереке ретінде атап өтеді. Ольстерлер мен ирландтар арасындағы қарым-қатынастардың шиеленісуі ХХ ғасырдың басынан басталады, ирландтар Ұлыбританиядан саяси тәуелсіздік үшін тағы да күресті бастады, ал ольстерлер онымен одақты қолдады.

1921 жылғы Ағылшын-Ирландия шарты бойынша Солтүстік Ирландияның бір бөлігі Ұлыбритания құрамында ерекше мәртебе алды, ал онда тұратын ирландтар азшылық жағдайына тап болды. Солтүстік Ирландияда қанды қақтығыстармен жүретін этно-діни қатынастардың жаңа шиеленісуі 1960 жылдардың аяғында басталды.

Тұрмыс салты

Дәстүрлі киімдері

Олстерлердің ұлттық киімдері мәдени мұрасының маңызды бөлігі болып табылады. Олар дәстүрлі стильде жасалған жарқын және түрлі-түсті киімдер. Ольстер әйелдерінің ұлттық киіміне әдетте кестелермен немесе аппликациялармен безендірілген мата белдемше кіреді. Әйелдер денесінің жоғарғы бөлігінде кесте немесе өрнектері бар кәзекеә, сондай-ақ жамылғы немесе орамал киеді. Шаш садақтар немесе гүлдер сияқты әдемі әшекейлермен безендірілген. Ерлер ұлттық киімі кесте немесе ұлттық нақыштармен безендірілген кең шалбар мен жейдеден тұрады. Дененің жоғарғы бөлігінде кеудеше немесе күрте киеді. Әдетте ерлер кең белдіктер мен сыртқы түріне сәйкес келетін аяқ киім киеді.

Олстерлер ұлттық киімдері терең символдық мәнге ие және олардың өмірі мен мәдениетінің әртүрлі аспектілерін көрсетеді. Костюмдердегі жарқын өрнектер мен кестелер отбасының, туған жердің немесе сенімнің символизмін көрсете алады.

Дәстүрлі тағамдары

Ольстер халқының ең танымал дәстүрлі тағамдарының бірі - "ирландиялық сиыр еті". Оны дайындау үшін сиыр еті, картоп, пияз, сәбіз және шөптер қолданылады. Барлық ингредиенттер кастрюльде дайын болғанға дейін қайнатылады, содан кейін тағам жаңа піскен нанның бір бөлігімен ыстық күйінде беріледі. Ольстерца халқының тағы бір танымал тағамы - "Колканнон" - қырыққабат пен пияз қосылған картоп пюресі. Бұл тағам көбінесе мерекелік кешкі асқа дайындалады және оған ащы тұздық немесе сары май қосылады.

Сонымен қатар, Ольстер халқы "ирландиялық нан", "Фарле", "Панкейк" және "сода наны"сияқты әртүрлі кондитерлік өнімдерімен танымал. Олар әртүрлі дәнді дақылдар мен ұннан дайындалады, жаңғақтармен, жемістермен немесе дәмдеуіштермен толықтырылады және ыстық және салқын сусындармен бірге беріледі. Ольстер халқының дәстүрлі тағамдары "ирландиялық шұжықтар", "Крафтфиль" және "қой еті"сияқты ет тағамдарымен де танымал. Бұл тағамдар грильде немесе дәмдеуіштер мен тұздықтар қосылған табада қуырылады, бұл оларға хош иісті және бай дәм береді.

Фольклоры

Ольстер фольклорының басты ерекшеліктерінің бірі - оның байлығы мен алуан түрлілігі. Ол өнердің әртүрлі жанрлары мен түрлерін қамтиды: әндер, билер, халық ертегілері мен аңыздары, халықтық салт-дәстүрлер мен әдет-ғұрыптар. Мұның бәрі Ольстермендер өмірінің ажырамас бөлігі болып табылады және ұрпақтан-ұрпаққа жалғасады. Ольстер халқының әндері халықтың күнделікті өмірі мен еңбегін де, олардың сезімі мен сезімін де көрсетеді. Олар негізінен жергілікті диалектіде орындалады және скрипка, баян, тарантелла сияқты халық аспаптарының сүйемелдеуімен орындалады. Ольстер биі де олардың мәдениеті мен дәстүрлерінің маңызды бөлігі болып табылады. Олар өмірдің әртүрлі аспектілері мен адамдар арасындағы қарым-қатынасты көрсететін энергия мен динамизмге толы.

Ольстер халқының ертегілері мен аңыздарында әдемі жаратылыстар, батырлар мен жауыздар, шытырман оқиғалар мен ғажайыптар туралы айтылады. Олар адамдарға қоршаған әлемді түсінуге және қабылдауға көмектесетін даналық пен адамгершілік сабақтарын береді. Ольстер халқының салт-дәстүрлері мен әдет-ғұрыптары табиғатпен және жыл мезгілдерімен тығыз байланысты. Олар егіншілікке, мал шаруашылығына және күнделікті өмірінің басқа да салаларына байланысты түрлі мерекелер мен ырымдарды тойлайды. Бұл рәсімдер Ольстер тұрғындарына табиғаттың бір бөлігін сезінуге және оның сұлулығы мен үйлесімділігін сақтауға көмектеседі.