Салим Курмангужин

Салим Альмагамбетович Курмангужин (04 қаңтар 1934 Енбек а. Сергеев районы СҚО – 1 қазан 2018) - Қазақ КСР-і мен Қазақстан Республикасының мемлекет және қоғам қайраткері, саясаткер, жазушы.

Салим Курмангожин
Туған күні	04 қаңтар 1934
Туған жері	Енбек а. Сергеев районы СҚО
Қайтыс болған күні	1 қазан 2018
Жұбайы	Ляйля Кадыровна Дощанова
Балалары	2 ұл бала

Биография

Солтүстік Қазақстан облысы Сергеев ауданы Еңбек ауылында дүниеге келген. Әкесі-Алмаганбет Құрманғожин ұзақ жылдар ұжымшардың төрағасы болған. Ленин және" Қазақ КСР-нің 30 жылдығы".

Петропавл қаласындағы қазақ орта мектебін бітірген (1951).

Алматы педагогикалық шет тілдер институтын бітірген (1951-55), ағылшын тілі оқытушысы. КСРО СІМ жоғары дипломатиялық мектебін бітірген (1961-63). Саяси ғылымдарының кандидаты (диссертация тақырыбы: "Қазақстан Республикасының дипломатиялық ведомствосының қалыптасуы мен дамуы", 1999 ж.)

Жас кезінде егін жинау кезінде "лобогрейкте" жұмыс істеді, ал күзде өгіздерде астықты Петропавлға жеткізді.

С. Құрманғожин Қазақстан дипломатиясының тарихына Қазақстан Сыртқы істер министрінің бірінші орынбасары және еліміздің Венгриядағы бірінші елшісі ретінде кірді.

Ұлы Рустем Курмангожин: "Солтүстік Қазақстан облысында мектепті бітірген, орыс тілінде нашар сөйлейтін адам Алматы қаласында қыздар педагогикалық институтына (ЖенПИ) оқуға түсті, өйткені онда емтихандар ең соңғы болып, жігіттер жетіспеді (ал ол ұзын бойлы және сымбатты еді), жалпы ол сол жерде оқи бастады. Ол орыс тілін білмей, ғылыми коммунизмді қалай зерттегенін айтты-мәтінді абзацтармен жаттап алып, өз сөзімен айта алмады және түсіндіре алмады. Содан кейін мұғалімдер оның мәтінді есте сақтау қабілетіне назар аударды. Оның шет тілдеріне деген қабілеті оның болашақ тағдырын алдын-ала анықтады. Бірақ ол кезде адамды байқап, ілгерілете алатын әлеуметтік лифт болғанын атап өту керек."

Саясаткерлік жолы

1994 жылы Қазақстанның Венгриядағы Төтенше және Өкілетті елшісі ретінде әріптестерімен бірге Будапешт саммитін ұйымдастыруға тікелей қатысты. "Мені Қазақстаннан жауапты тұлғалар тобының жетекшісі етіп тағайындады. Біз Жиналыстың күн тәртібін талқылауға, ең маңызды ұйымдастырушылық мәселелерді шешуге қатыстық. Жеке тәжірибемнен айта аламын, мұндай шараны өткізу өте қиын жұмыс. Ал биылғы саммит Астанада көп жылдық үзілістен кейін өтетінін ескеретін болсақ, қазақстандық тарап титаникалық жұмыс атқарғаны сөзсіз", - деп атап өтті С.Құрманғожин. 1994 жылы Будапештте өткен ЕҚЫҰ-ның төртінші саммитінде Қазақстан осы ұйымға қабылданды. 16 жылдан кейін біздің еліміз оны басқарып, 11 жылдық үзілістен кейін Саммит ұйымдастырды. Бұл, сөзсіз, жас мемлекет үшін халықаралық аренадағы үлкен жетістік. Оның айтуынша, Қазақстан осы ұйымға енді ғана қабылданған сәттен бастап өте қысқа мерзім ішінде ел жаңадан келген адамнан ЕҚЫҰ төрағасына дейінгі жолдан өтті. "Әрине, мұны жас егемен мемлекеттің, ел басшылығының, қазақстандық сыртқы саяси ведомствоның үлкен жетістігі деп бағалауға болады. Бүгінде халықаралық қауымдастық төрағалықтың табысты өтіп жатқанын қанағаттанушылықпен атап өтуде. Сонымен қатар, Қазақстан осы ұйымның өміріне жаңа серпін берді. Осы жылдың жазында Алматы маңында өткен сыртқы саяси ведомстволар басшыларының бейресми форумын ерекше деп санаймын", - деп атап өтті отандық дипломатия ардагері. С.Құрманғожиннің пікірінше, сыртқы және ішкі саясатымыздың, еліміздің әлеуметтік-экономикалық саласындағы жетістіктердің арқасында сенімге ие болып, сондай беделді халықаралық ұйымды басқару мүмкін болды. Осы факторлардың барлығы Қазақстанның ЕҚЫҰ төрағасы қызметіне кандидатурасын ілгерілетуге ықпал етті. Айта кету керек, ЕҚЫҰ-ның ағымдағы, жетінші және жаңа мыңжылдықтағы алғашқы саммиті Венадан шығысқа қарай алғаш рет өтеді, сондықтан бұл саммитің тарихи маңыздылығы жоғары деп айтуға болады. "ЕҚЫҰ-ға қатысушы елдер көшбасшыларының астанада саяси құжаттарды қабылдауы Еуроатлантикалық және Еуразиялық кеңістікте үлкен маңызға ие болатынына сенімдімін. Саммиттің қорытынды құжаты қабылданатыны сөзсіз және ол ЕҚЫҰ-ның Трансұлттық сын-қатерлер мен қауіптерге қарсы күрестегі қызметін күшейтеді. Астанадағы саммиттің қорытынды декларациясы және мемлекет пен Үкімет басшыларының Ванкуверден Владивостокқа дейінгі кеңістікте қауіпсіздікті нығайту мен ынтымақтастықты дамытудың негізгі мәселелері бойынша консенсусқа қол жеткізуі ұйымның қызметіне жаңа серпін береді, оның тарихында жаңа тарау ашады", - деп атап өтті дипломат. Ол жаңа сын-қатерлер мен тәуекелдер қауіпсіздіктің жаңа стратегиясын әзірлеуді талап ететініне сенімді.

Қасым-Жомарт Тоқаев: Қазақ дипломатиясының Патриархы. Сәлім Әлмағанбетұлы Құрманғожин Тәуелсіз Қазақстан дипломатиясы тарихында ерекше орын алады. Мысырдағы, Эфиопиядағы және генерал-губернаторлықтағы кеңес елшіліктерінде айтарлықтай тәжірибе жинады Стамбулдағы КСРО консулдығы, ол жаңа тарихи жағдайларда өзінің барлық білімі мен дағдыларын табысты біздің мемлекетіміздің пайдасына қолданды. Қайтып бойынша Президент Н. Ә. Назарбаевтың, Сәлім Әлмағамбетұлы бірден жұмысқа кірісті ескірген құжаттардың орнына нормативтік құжаттарды дайындау шындықты көрсететін нормативтік құқықтық актілер өткен дәуір, бірақ жаңа геосаяси жағдайдың қажеттіліктеріне сәйкес келмеді. Шын мәнінде, Президенттің бірінші жарлықтарының, Қазақстан Республикасы Сыртқы істер министрінің қызметі туралы Үкімет қаулыларының жобаларын біздің жолдасымыз және әріптесіміз С.А. Құрмантужин дайындады. Ұлттық дипломатиялық қызметтің қалыптасуының аса жауапты кезеңінде ол қызмет атқарды. Сыртқы істер министрінің бірінші орынбасары.

Қызметі

1955-1956ж - Жоғары оқу орнын бітіргеннен кейін - Петропавл педагогикалық институтының ағылшын тілі оқытушысы;

1956-1961ж - ҚазКСР СІМ(МИД) 2-ші, 1-ші хатшысы;

1963-1967ж - КСРО-ның ОАР-дағы елшілігінің мәдени байланыстар бөлімінің 3-ші хатшысы, Каир;

1967-1973ж - КСРО СІМ Таяу Шығыс бөлімінің 3-ші, 2-ші, 1-ші хатшысы;

05.1973-1978ж - Түркияның Стамбул қаласындағы КСРО Бас консулдығының консулы;

04.1974ж - Түркиядағы КСРО Бас консулының міндетін атқарушы;

1978-1984ж - КСРО СІМ Бас хатшылығының кеңесшісі;

1984-1989ж - КСРО-ның Эфиопиядағы Елшілігінің кеңесшісі;

1989-1992ж - КСРО СІМ кеңес елшіліктерімен жұмыс басқармасының сарапшысы;

1992-1993ж - Қазақстан СІМ 1-ші орынбасары;

11.06.1993-1936ж - Қазақстанның Венгрия Республикасындағы Төтенше және Өкілетті Елшісі;

1996-1997ж - ҚР Сыртқы істер министрінің кеңесшісі;

1997-1998ж - ҚР СІМ бақылау басқармасының бастығы;

1998-1999ж - ҚР СІМ Дипломатиялық академиясының ҚР СІМ Төтенше және Өкілетті елшілері мен басшы қызметкерлерінің біліктілігін арттыру бөлімшесінің бастығы;

1999 жылдан - Қазақ басқару академиясының және ҚазҰУ оқытушысы. Әл-Фараби

Еңбегі

"ҚР дипломатиялық қызметінің еңбек сіңірген қызметкері"

"Қазақстанның еңбек сіңірген қайраткері"

"Дипломатиялық қызметте 45 жыл" (2004) авторы.

Дереккөздер

• https://centrasia.org/newsA.php?st=1538555340
• https://radiomm.kz/shibutov/64652/ Мұрағатталған 1 желтоқсанның 2021 жылы.
• https://nomad.su/?a=20-201810030019