Халькопирит

Chalcopyrite
Twinned chacopyrite crystal from the Camp Bird Mine, Ouray County, Colorado (size:5.2 x 3.6 x 2.7 cm)
Негізі
Санаты	Минерал
Химиялық формуласы	CuFeS2
Strunz classification	02.CB.10a
Crystal symmetry	Tetragonal 42m – scalenohedral
Unit cell	a = 5.289 Å, c = 10.423 Å; Z = 4
Ерекшеліктері
Молярлық массасы	183.54
Түсі	Brass yellow, may have iridescent purplish tarnish.
Кристал пішіні	Predominantly the disphenoid and resembles a tetrahedron, commonly massive, and sometimes botryoidal.
Сингониясы	Tetragonal Scalenohedral 42m
Twinning	Penetration twins
Үгітіндісі	Indistinct on {011}
Агреттары	Irregular to uneven
Беріктігі	Brittle
Моль шкаласы бойынша минерал қаттылығы	3.5
Streak	Greenish black
Diaphaneity	Opaque
Үлес салмағы	4.1 – 4.3
Solubility	Soluble in HNO3
Басқа сипаттамалары	magnetic on heating
Дереккөздер

Халькопирит (грекше chalkos — мыс және пирит), мыс колчеданы — сульфидтер класына жататын минерал. Химиялық формуласы: CuFeS2, құрамы (%): Cu — 34,64, Fe — 30,42, қоспалары: Ag, Au, Tl, тағы басқалар. Тетрагоналды сингонияда кристалданады. Агрегаттары түйірлі, тұтас немесе сеппе түрінде болады. Түсі сары, металл тәрізді жылтыр, жымдастығы жетілмеген, электр тогын нашар өткізеді, 1000С-та балқиды. Қаттылығы Моос шкаласы бойынша 3 — 4, тығыздығы 4,1 — 4,3 г/см3. Халькопирит магмалық (негізді атпа тау жыныстарындағы мысты-никельді сульфидті кентастарда), гидротермалдық (жапсарлық, мысты-турмалиндік, мыс кентастарының сеппелі формациялары, колчедандық), шөгінді (мысты құмтастар мен тақтатастар) кендерде әртүрлі сульфидтермен бірге кездеседі. Қазақстанда Жезқазған, Қоңырат кендерінен табылған. Халькопирит — мыс алынатын негізгі кентас.