Харакат

Уикипедия — ашық энциклопедиясынан алынған мәлімет
Навигацияға өту Іздеуге өту
Харакатты мәтін

Харакат (араб.: الحركة‎ — қозғалыс) — араб жазуындағы қысқа дауыстыларды білдіретін дәйекше белгілер. Араб тілінде үш қысқа дауысты бар, ал әліпбиінде оларды белгілейтін әріптердің орнына Харакаттар пайдаланылады. Қысқа а — фатха, ал қысқа у — дамма деп аталып алдындағы дауыссыздың үстіне, ал қысқа и — кәсрә деп алдындағы дауыссыздың астына белгіленеді. Араб жазуының дамып, жетілуіне және мәтінді дұрыс оқуға қажетті әр түрлі диакритикалық белгілердің қолданылуына Құранның әсері ерекше болды. Шамамен 702 жылы Ирактың әмірі Юсуф ибн әл-Хәджадж нұсқауымен алғашқы дәйекше белгілер қойыла бастаған. Бастапқы белгілер бірдей әріптерді ажыратуға қажетті ноқаттар немесе сызықшалар түрінде болды. Кейінірек Харакаттар, хамза, мадда, уасла, ташдид, сукун белгілері пайда болды. Араб тілінде түбір сөз дауыссыздарға негізделген болса, сөздің әр түрлі формалары, туынды түбірлері дауыстылардың орын ауыстыруы, созылыңқы дауыстылардың қатысуы арқылы жасалады. Яғни, бірдей түбірлер әр түрлі мағынаны білдіреді. Қазіргі араб елдерінде баспасөзде, кітаптарда жазуға харакаттар қолданылмайды.[1]

Ташкил[өңдеу | қайнарын өңдеу]

Харакаттар[өңдеу | қайнарын өңдеу]

Араб тіліндегі харакат сөзінің мәні қазақ тілінде "қозғалыс" деген мағынаны береді, бұлар әріптерді қысқа дауысты дыбыстар.

Фатха[өңдеу | қайнарын өңдеу]

ـَ

Кәсра[өңдеу | қайнарын өңдеу]

ـِ

Дамма[өңдеу | қайнарын өңдеу]

ـُ

Мадда[өңдеу | қайнарын өңдеу]

آ

Әлиф ханджария[өңдеу | қайнарын өңдеу]

ــٰ

Уасл һамзасы[өңдеу | қайнарын өңдеу]

ٱ

Сукун[өңдеу | қайнарын өңдеу]

ـْـ
Араб жазуы
ا    ب    ت    ث    ج    ح
خ    د    ذ    ر    ز    س
ش    ص    ض    ط    ظ    ع
غ    ف    ق    ك    ل
م    ن    هـ    و    ي
Тарихы · Транскрипция
Әлиф мақсура · Харакат · Һамза ء
Араб сандары · Нөмірлеу к · т · ө

Дереккөздер[өңдеу | қайнарын өңдеу]

  1. Ислам. Энциклопедиялық анықтамалық. Алматы: “Аруна Ltd.” ЖШС, 2010 ISBN 9965-26-322-1