Хирохито

Хирохито Жапон. 裕仁
Хирохито императоры 1932 жылда
Лауазымы
Ту 124-ші Жапония императоры
25 желтоқсан 1926 — 7 қаңтар 1989
Ізашары	Ёсихито
Ізбасары	Акихито
Өмірбаяны
Білімі	Гакусюин бастауыш мектебі
Қызметі	Жапоның императоры
Діні	Синто
Дүниеге келуі	29 сәуір 1901 (1901-04-29) Тогу сарайы, Аояма, Минато, Токио, Жапония империясы
Қайтыс болуы	7 қаңтар 1989 (1989-01-07) (87 жас) Фукиаге сарайы, Токио, Жапония
Жерленді	24 ақпан, 1989 жылы Мусаши императорлық зираты, Хачидзи, Токио, Жапония
Династия	Жапонның императорнын үйі
Туған кездегі есімі	Хирохито, ханзада Мити Жапон.(迪宮裕仁親王)
Әкесі	Ёсихито
Анасы	Садако
Жұбайы	Нагако
Балалары	7 бала ұлдар: Акихито және Хитати қыздар: Тэру, Хиса, Така, Ёри, Суга
Қолтаңбасы
Хирохито Ортаққорда

Хирохито (жапон. 裕仁), Сёва императоры (жапон. 昭和天皇, Сё:ва Тэнно:), (29 сәуір 1901 — 7 қантар 1989) — 1926 жылдың 25 желтоқсанынан өмірінің соңына дейін 124-ші Жапония императоры.

Император Сёваның биліктегі қызметі Жапония тарихындағы ең ұзақ кезең болды - 62 жыл.  Оның билігі кезінде жапон қоғамы түбегейлі өзгеріске ұшырады.  Оның басшылығымен 20 ғасырдың бірінші жартысында Жапония өзінің әскери қуатын арттырып, Екінші дүниежүзілік соғысқа кіріп, Қытайды басып алды.  Соғыста жеңіліс тапқаннан кейін және американдықтар Жапонияны басып алғаннан кейін, император Сёва құдайлықтан бас тартты және шынайы биліктен айырылды, ал император лауазымы салтанатты болды.

Жапонияда таққа отырған императорлар тек«Император» деген атпен белгілі.  Қазіргі уақытта ол бірінші кезекте қайтыс болғаннан кейін Сёва есімімен аталады, бұл оның билігіне сәйкес келген дәуірдің атауы.

Балалық шағы

Болашақ император Токиодағы Аояма сарайында тақ мұрагері Ёсихито мен Садако ханшайымның отбасында дүниеге келген.

Оның балалар атағы - Ханзада Мити (迪宮). Ол 1912 жылы 30 Шілдеде атасы Император Мэйдзи қайтыс болғаннан кейін тақтың мұрагері болды. Ресми түрде ол 1916 жылы 2 қарашада тақ мұрагері атағын алды.

Ол 1908-1914 жылдар аралығында жоғары ақсүйектер балаларына арналған мектепте (кадзоку) білім алды, содан кейін тақ мұрагері арнайы институтында оқыды. 1914 жылдан 1921 жылға дейін Токио Императорлық университетінің үздік ғалымдары мен Жапонияның жоғары әскери шендерінің басшылығымен. 1921 жылы мұрагер ханзада Хирохито Англияға және Еуропаның басқа 5 еліне барып, Еуропаға алты айлық сапар жасайды. 1921 жылы 29 қарашада ол науқас әкесінің орнына Жапонияның регенті болды.

Басқарудың басталуы

1926 жылы 25 желтоқсанда император Йошихитоның әкесі қайтыс болғаннан кейін Хирохито таққа отырды және өзінің билік ету кезеңіне "Сева" ұранын берді (жап. 昭和時代 се:ва джидай, "ағартылған әлем дәуірі"). Ол бірнеше ғасырлардағы алғашқы жапон императоры болды, оның биологиялық анасы оның алдындағы таққа ресми әйелі болды.

Хирохитоның император ретіндегі билігінің бірінші бөлігі (1926-1945 жылдар аралығында) елдің өсіп келе жатқан әскери күшінің белгісімен өтті. 1900 жылдан бастап жапон Императорлық армиясы мен Әскери-теңіз күштері министрлер кабинетін құру кезінде вето құқығына ие болды. 1921-1944 жылдар аралығында ішкі және сыртқы саясатта кем дегенде 64 оқиға болды, оңшыл саяси күштер өз мақсаттарына жету үшін зорлық-зомбылық жасады, олардың ішіндегі ең маңыздысы 1932 жылы Жапония Премьер-Министрі Инукай Цуешиді өлтіру болды. Осы кезден бастап әскерилер Жапонияның бүкіл саяси өмірін іс жүзінде толық бақылауға алды, бұл Жапонияны алдымен екінші жапон-қытай соғысына (1937-1945), содан кейін екінші дүниежүзілік соғысқа кіруге мәжбүр етті.

Екінші дүниежүзілік соғыс

Соғыс басталғанға дейін Хирохито хаттамаға сәйкес қатаң түрде әрекет етіп, нақты шешім қабылдаудан алыс болды. 1941 жылы 4 қыркүйекте жапон кабинеті императорлық Бас штаб дайындаған әскери жоспарларды талқылау үшін кездесіп, қаулы шығарды:

Біздің империя өзін-өзі қорғау және өзін-өзі сақтау мақсатында... соғысына дайындықты аяқтайды [және қажет болған жағдайда ... Америка Құрама Штаттарымен, Ұлыбританиямен және Нидерландымен соғысты бастауға дайын болады. Біздің империя қазан айының алғашқы 10 күнінде біздің талаптарымызды талқылауда дипломатиялық прогреске қол жеткізілмеген жағдайда, Америка Құрама Штаттары мен Ұлыбританияға қатысты барлық мүмкін дипломатиялық күш-жігерді бір уақытта жүзеге асырады, біз Америка Құрама Штаттарына, Ұлыбританияға және Нидерландыға қарсы соғыс қимылдарын дереу бастау туралы шешім қабылдаймыз.

Қарастырылып отырған" мақсаттар " нақты анықталды: Қытайдағы соғысқа араласпау және Үндіқытайдағы бұрынғы француз колонияларына әскерлерді енгізу жоспары, аймақтағы американдық және британдық әскери күштерді көбейтпеу, Жапониядан экономикалық блокаданы алып тастау.

1941 жылы 8 желтоқсанда (7 желтоқсанда Гавайиде) Перл-Харбор айлағындағы Америка флотына жүздеген ұшақтардың тосын шабуылымен жапон күштері соғыс қимылдарын бастады. Бір уақытта Оңтүстік-Шығыс Азияға басып кіру басталды. Ұлт соғысқа кіргеннен кейін, Император Хирохито өзінің күмәнін жоққа шығарды және әскери жеңіске және армиядағы адамгершілікті жақсартуға қатты қызығушылық танытқан патриот ретінде әрекет етті. Жапония үшін соғыс сәтті басталды. Соғыстың алғашқы 6 айында соғыстағы барлық шайқастар Жапонияның жеңістерімен аяқталды. Уақыт өте келе ғана император мен жапон ұлты жағдайдың қауіп төндіретінін түсіне бастады.

Екінші дүниежүзілік соғыс аяқталғаннан кейін көптеген адамдар Хирохитоны оның шешілуіне жеке жауапты деп санады, ал басқалары, соның ішінде американдық оккупация әкімшілігі, император тек ресми Мемлекет басшысы болды және іс жүзінде барлық билік әскери болды деп талап етті. Қытайда, Тайваньда, Кореяда және Оңтүстік-Шығыс Азияда көптеген адамдар Хирохитоны "жапондық Гитлер" ретінде көрді және оны әскери қылмыскер ретінде жазалауды талап етті.

Соғыстың соңғы күндері

1945 жылдың басында, жоғалған тағы бір шайқастан кейін, император соғыс барысын талқылау мақсатында Үкімет мүшелерімен бірқатар жеке кездесулер бастады. Біреуінен басқасының бәрі соғысты жалғастыруға кеңес берді. Бұған бейбіт келіссөздер жүргізуді талап еткен бұрынғы Премьер-Министр Коно болды. Хирохито ерте ме, кеш пе бейбіт келіссөздер сөзсіз болады деп сенді, бірақ Қарулы Күштер елдің келіссөздердегі позициясын нығайту үшін кез-келген жерде айтарлықтай жеңіске жетуі керек. Әр Өткен аптада бұл аз және аз болды. Одақтас Германия 1945 жылы мамырда жеңіліп, тапсырылды. Сәуір айында Кеңес Одағы бейтараптық шартының мерзімін ұзартудан бас тартты. Маусым айында министрлер кабинеті әскери стратегияны қайта бағалап, соңғы адамға дейін күресуге бел буды.

Келесі күні мөрді сақтаушы Лорд Коити Кидо үмітсіз әскери жағдайды қорытындылап, келіссөздерді бастауды ұсынған құжаттың жобасын дайындады. Жеке жағдайда император оны мақұлдап, Кидоға құжатты үкіметтің ең аз соғысқан мүшелеріне таратуға рұқсат берді. Маусым айының ортасында үкімет Кеңес Одағын бейбітшілік келіссөздеріне делдал ретінде тартуға келісті, дегенмен американдық күштердің Жапон аралдарына басып кіруіне тойтарыс бергеннен кейін олардың келіссөздердегі ұстанымы жақсарғанға дейін емес.

22 маусымда Хирохито ғасырлық дәстүрді қайтадан бұзып, Үкіметіне тікелей жүгінді: "мен соғыстың аяқталуының нақты жоспары, қазіргі бағытқа қарамай, тез арада зерттеліп, оны жүзеге асыруға күш салуды қалаймын". Кеңес Одағын делдал ретінде пайдалану әрекеті сәтсіз аяқталды: одақтастар сөзсіз берілуден басқа ештеңеге келіспеуге бел буды, ал 1945 жылдың шілдесінің соңына дейін император да, Үкімет те бұл нұсқаны қарастыруға дайын болмады.

Соғыстан кейінгі билік

Америка Құрама Штаттарының Хиросима мен Нагасакиді атом бомбалауынан кейін Императорлық Флот министрі Мицумасу Ерсай мен Сыртқы істер министрі Шигенори Того императорға сөзсіз берілу туралы хабарлауға кеңес берді. Алайда, армия министрлігінің офицерлері, сондай-ақ Императорлық гвардия қызметкерлері 15 тамызға қараған түні берілуге жол бермеу үшін төңкеріс жасауға тырысты. Қастандық жасаушылар сәтсіздікке ұшырап, өз-өзіне қол жұмсады. Хирохито 15 Тамызда радио арқылы ұлтқа жүгініп, Жапонияның берілгенін жариялады.

Хирохито құдайлыққа қатысты кез-келген талаптан бас тартуға мәжбүр болғанына қарамастан, оның мәртебесі саналы түрде белгісіз болып қалды, ішінара генерал Макартур императорды жапондардың оккупациялық Күштерге деген адалдығын сақтаудың пайдалы құралы ретінде қарастырғандықтан, ішінара Йошид Шигерудің Макартурдың алдын алуға бағытталған сахна артындағы әрекетіне байланысты еуропалық типтегі Хирохито монархынан. Хирохито әдетте Мемлекет басшысы ретінде қарастырылды, бірақ ол Жапонияның қарапайым азаматы ма, жоқ па деген кең пікірталас болды.Осыған қарамастан, Хирохито 1989 жылы қайтыс болғанға дейін Жапония өмірінде белсенді тұлға болды және әдетте мемлекет басшылары атқаратын көптеген міндеттерді атқарды. Император мен оның отбасы қоғамдық өмірге белсенді қатысып, анда-санда халықпен кездесіп, спорттық іс-шаралар мен мерекелерге қатысты. Ол сондай-ақ Жапонияның дипломатиялық имиджін қалпына келтіруде маңызды рөл атқарды, басқа елдердің басшыларымен, соның ішінде бірқатар американдық президенттермен және ағылшын патшайымы Елизавета II-мен кездесу үшін шетелге сапарлар жасады.

1964 жылы Хирохито кезінде Жапония Токио қаласында өткен XVIII жазғы Олимпиада ойындарын өткізді. Осылайша ол осы ойындарды ашты. 1972 жылы Жапония Саппоро қаласында өткен X Қысқы Олимпиада ойындарын өткізді. Сонымен бірге Хирохито бұл ойындарды да ашты. Жапония императоры Олимпиада ойындарын екі рет ашқан әлемдегі үшінші саясаткер болды.

Жапония императоры Хирохито 1989 жылы 7 қаңтарда ұйқы безінің қатерлі ісігінен қайтыс болды. Ол бірнеше рет ота жасады, бірақ денсаулығы нашарлап, ішкі қан кетуді ашты. Хирохито 1989 жылы 24 ақпанда Токио кесенесінде жерленген . Жерлеу рәсімінің алдында көптеген қоштасу рәсімдері өтті. Хирохитоның өлімімен Сева дәуірі аяқталды, Акихитоның үлкен ұлы жапон тағына отырды, ол Хейсей императоры болды.