Хөвсгөл аймағы

Хөвсгөл аймағы
Хөвсгөл аймаг

Құрылу	1931
Елордасы	Мөрөн
Аумағы	100,600 км²
Жұрты  • Барлығы (2005)  • Жұрт тығыздығы	123,416 1,23/км²
Телефон белгілемесі	+976 (0)138
Автомобилдік нөмірлер	ХӨА
ISO 3166-2	MN-041
Веб сайт	www.huvsgul.mn/

Хөвсгөл аймағы (моңғ. Хөвсгөл аймаг) Моңғолияның солтүстігіде орналасқан. 1931 жылы негізін қалаған. Әкімшілік басқаруда 23 сумыннан тұрады.

Булган, Архангай, Завхан аймақтарымен шекараласады. Және Ресей Ресбуликасымен мемлекеттік шекарамен шеттесіп Ресей, соның Тыва , Бурят елдерімен жалғасады. Аймақ орталыға Мөрөн қаласы Ел астанасынан батыс солтүстікте 671 км қашықтықта.

Хөвсгөл аймағы 1992 жылғы ата заң аясында 24 сұмын, 126 бақ /бригада/- дан тұрады.

Географиясы

Хөвсгөл нуур көлі

Аймақтың солтүстігі Ресеймен, батысында Завхан аймағымен, оңтүстігінде Булган аймағымен, шығысында Архангай аймағымен шектеседі.

Aймақ териториясында негізінен орманды болып келктін Хангайн жоталары бар. Хангай жоталарына Хөвсгөл Тагна, Саяны тау кіреді. Дэлгэрхаан тауының ең биік нүктесі теңіз деңгейінен 3491 метр биік. Хангайн жоталарынан басталатын Дэлгэр мөрөн өзені, Бэлтэс өзені, Шарга өзені, Шишгэд өзін, Эгийн өзені, Үүрийн өзені, Уйлган өзені секілді көптеген өзендер мен бұлақтар бар. Идэр нуур көлі, Тэс нуур көлі, Бүгдгээн нуур көлі, Хөвсгөл нуур көлі секілді үлкен көлдерді кездестіруге болады. Әсем табиғатымен әлемге әйгілі Хөвсгөл нуур көлін Моңғолияның Швецариясы деп атайды. Хөвсгөлде 300 тарта үлкен кішілі көлдер 400 жуық үлкен кіші өзен бұлақтар бар. Бұл көлдердің ішінен суының тұнығы жағынан Хөвсгөл көлі әлемде алдынғы орынға кіреді.

Өсімдігі

Аймақ териториясының 35,4% немесе 35,5 мың км квадрат жерді орман алып жатыр. Орманда аққайың, самырсын, терек, тал, қарағай, балқарағай және шырша өседі. 80-ге тарта емдік өсімдіктер, жеміс жидек саңырауқұлақтар өседі.

Жанжануары

Хөвсгөл аймағында 35 түрлі жанжануар бар. Мысалы: түлкі, қасқыр, аю, қарсақ, қабан, бұғы, сасық күзен, суыр т.б. Сондай ақ 2 түрге жататын қосмекенді, 4 түрлі бауырмен жорғалаушы, 400 тарта қоңыз шаяндар кездеседі. Өзен суларында 10 тарта балық түр кездестіруге болады. Сондай ақ аймақ териториясында 2000 тарта құстар түрін байқауға болады. Олардың біраз бөлігі дүние жүзілік және моңғолия қызыл кітабына кірген.

Халқы

Аймақ тұрғындарының саны 123,416.

Аймақ тұрғындары 76,9% халха-моңғол, 13,7 % дархад, 5,2 % хотгойд құрайды. Бұлардан басқа Буриад, Дөрвөд, Урианхай, Цаатан, Өөлд сияқты басқада ұлт өкілдері тұрады. Аймақтын Баянзүрх, Улаан уул, Рэнчинлхүмбэ, Цагааннуур сумындарында көбінесе Дархад, Цаатан, Тува, Чандмань-Өндөр сұмында Урианхай, Цагаан-Үүр сұмында Буриад, Шинэ Идэр, Галт, Жаргалант сумында халха-моңғол, басқа сұмындарда негізінен Хотгойд этностары мекендейді .

2000 жылғы санақ бойынша аймақтағы ұлттар саны
Ұлттар	Адам саны	%
Дархад	16,268	13.8%
Хотгойд	6229	5.3%
Урианхай	3036	2.6%
Буриад	996	0.84%
Цаатан	269	0.23%
Барлық адам саны	117914	100%

Экономикасы

Аймақ экономикасының негізгі көзі ауыл шаруашылығы. Аймақ териториясының 57.7%-ы ауыл шаруашылығына жарамды болып келеді. Фосфорит, көмір, алтын, темір, мыс рудалары бар. Аймақ орталығында ағаш өңдеу, фосфор тыңайтқышын жасайтын заводтар бар.

Сумыдары

Сумындары

• Алаг-Эрдэнэ сум
• Арбулаг сум
• Баянзүрх сум
• Бүрэнтогтох сум
• Галт сум
• Жаргалант сум
• Их-Уул сум
• Мөрөн сум
• Рашаант сум
• Рэнчинлхүмбэ сум
• Тариалан сум
• Тосонцэнгэл сум
• Төмөрбулаг сум
• Түнэл сум
• Улаан-Уул сум
• Ханх сум
• Хатгал сум
• Цагааннуур сум
• Цагаан-Уул сум
• Цагаан-Үүр сум
• Цэцэрлэг сум
• Чандмань-Өндөр сум
• Шинэ-Идэр сум
• Эрдэнэбулган сум