Шишпир

Шишпир šyšpyr
Лауазымы
соғдылық ихшид
642 — 655
Ізашары	Вархуман
Өмірбаяны
Діні	зороастризм
Қайтыс болуы	655 (0655)
Балалары	Вархуман

Шишпир (* šyšpyr; 655 ж. қайтыс болды) — 642—655 жылдары соғдының 1-ші белгілі ихшиді. Бұл атау «Сенім таратушы» деп аударылған (ежелгі дәуірде жаулаушы терминімен бірдей), сондықтан Шишпір тақ атауы деп болжанады. Қытай деректерінде Куэ-мужи және Шәшеби, Тайшепи деп аталады.

Өмірбаяны

Ол 567 жылдан бері Түрік қағанатының вассалы болған Кеш «кінездігінің» афшиндер (билеушілер) әулетінен шыққан. Кеште оның билікке келген күні белгісіз. Шишпір Соғдиананың жетекші қаласы ретінде Кештің беделін одан әрі нығайтып, Батыс түрік қағаны Тун-Ябғудың қызына үйленді.

642 жылы қағанаттағы билік үшін күресті пайдаланып, Самарқанды басып алды. Мүмкін бұл бейбіт жолмен болған шығар, өйткені Шишпір әйелі арқылы Самарқанд афшинінің туысы болған. Ол бұл қаланы мемлекеттің астанасына айналдырды. Ол арабша Малик деген атаққа сәйкес ихшид атағын алды. Сондай-ақ Пандж, Маймург, Иштихан, Кушания, Нахшаб «кінездіктерін» басып алып, автономиясын сақтап қалды.

Бір жағынан түріктердің әлсіреуі Соғдының тәуелсіздігін арттыруға ықпал етсе, екінші жағынан ішкі әлсіздік қауіп төндірді. Қытай үлгісі бойынша өзінің мыс теңгелерін соға бастады. Теңге сарайлары Самарқанд пен Кеште орналасты.

654 жылы биліктің соңында Маймурғ қаласына арабтар шабуыл жасады. Шишпир 655 жылы қайтыс болды. Оның орнына ұлы Вархуман отырды.

Әдебиеттер

• Смирнова О. И., Соғды монеталарының жиынтық каталогы, М., 1981 ж.
• Bosworth, C. E. (1986), Ихшид, Ислам энциклопедиясы, Жаңа басылым, III том: H-Iram, Leiden and New York: BRILL, p. 1060, ISBN 90-04-08118-6