Шолпан (ғаламшар)
 Шолпанныың шын түсі | ||||||||||
| Орбиталық сипаттамасы | ||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Дәуірі J2000 | ||||||||||
| Афелиі: | 108,942,109 km 0.72823128 AU | |||||||||
| Перигелиі: | 107,476,259 km 0.71843270 AU | |||||||||
| Үлкен жарты білігі: | 108,208,930 km 0.723332 AU | |||||||||
| Шоғырланбауы: | 0.0068 | |||||||||
| Орбиталық мезгілі: | 224.70069 күн 0.6151970 yr | |||||||||
| Ауытқы мезгілі: | 583.92 days | |||||||||
| Орташа орбит. жылд-ғы: | 35.02 км/с | |||||||||
| Аулақтауы: | 3.39471° Күн экуаторына 3.86° | |||||||||
| Үдемелі түйін бойлығы: | 76.67069° | |||||||||
| Перигелий аргументі: | 54.85229° | |||||||||
| Серіктері: | Жоқ | |||||||||
| Физикалық сипаттамалары | ||||||||||
| Мағыналы радиусы: | 6051.8 ± 1.0 km[1] 0.9499 Earths | |||||||||
| Бет ауқымы: | 4.60×108 km² Жердің 0,902 | |||||||||
| Деңгейі: | 9.38×1011 km³ Жердің 0,857 | |||||||||
| Массасы: | 4.8685×1024 kg Жердің 0,815 | |||||||||
| Мағыналы тығыздығы: | 5.204 g/cm³ | |||||||||
| Екуатордағы ауырлық күшінің үдеуі: | 8.87 m/s2 0,904 g | |||||||||
| жыту тездігі: | 10.46 км/с | |||||||||
| Жұлдыздық айналым мезгілі: | −243.0185 day | |||||||||
| Екуатордағы айналым тездігі: | 6.52 км/сағ | |||||||||
| Біліктік еңкейісі: | 177.36° | |||||||||
| Солтүстік полюстің оң үдемелігі: | 18 h 11 min 2 s 272.76°[2] | |||||||||
| Солтүстік полюстің ауытқылауы: | 67.16° | |||||||||
| Албедо: | 0.65 | |||||||||
| Бетттік темп-сы: Келвин Целсиус |
| |||||||||
| Көрінетін мөлшері: | up to -4.6[5] | |||||||||
| Бұрыштық өлшемі: | 9.7" — 66.0"[5] | |||||||||
| Сын есімдері: | шолпандық | |||||||||
| Атмосферасы | ||||||||||
| Беттік қысымы: | 9.3 MPa | |||||||||
| Құрамы: | ~96.5% Carbon dioxide ~3.5% Nitrogen .015% Sulphur dioxide .007% Argon .002% Water vapor .0017% Carbon monoxide .0012% Helium .0007% Neon trace Carbonyl sulfide trace Hydrogen chloride trace Hydrogen fluoride | |||||||||
Шолпан — күн жүйесіндегі ең кішкентай ғаламшар. Күн жүйесіндегі оған жақын екінші ғаламшар. Көлемі мен массасы жағынан Жерге жуық болғандықтан, ерте кезден-ақ ғалымдардың назарын өзіне аударған. Алайда, оны тұтасқан ақ бұлт қабаты қоршап жатқандықтан, бұл ғаламшардың табиғаты мен қозғалысын оптикалық бақылаулар арқылы анықтау қиындық келтіруде. Дегенмен, радиобақылаулар нәтижесі күтпеген мәліметке қол жеткізді. Шолпан (Уранды есептемегенде) барлық ғаламшарлар айналатын жаққа кері бағытта, яғни өзінің Күнді айнала қозғалатын бағытына өз осі төңірегіндегі қарсы айналатын болып шықты. Ондағы күндік тәулік шамамен Жердегі 118 тәулікке тең.
Оның Күннен орташа арақашықтығы 108 млн. км (0,723 астрономиялық бірлігі). Сидерлік айналу периоды 224 тәулік 16 сағат 49 мин 8 с. Жерден қараған бақылаушыға Шолпанның Күннен бұрыштық қашықтығы 48″-тан аспайды. Сондықтан ол Күн батқаннан кейін (кешкі жұлдыз) не Күн шығардың алдында (таңертеңгі жұлдыз) ғана аз уақыт көрініп тұрады. Шолпан – аспандағы ең жарық шырақ (Күн мен Aйдан кейінгі). Жалтырауының максимумы 4,4-жұлдыздық шамаға дейін жетеді. Шолпанның фазаларын (1610 жылы Г.Галилей ашқан) көру қабілеті ерекше жақсы адамдар жай көзбен де байқай алады. Төменгі тоғысуы кезінде Шолпанның бұрыштық диаметрі 64″-қа жетеді. Жер бетінде жүргізілген радиолокациялық бақылаулардың нәтижесі бойынша Шолпанның орташа радиусі 6050±0,5 км, массасы 0,9528 Жер массасындай. Шолпанды қоршаған қою атмосфераның бар екендігін, Шолпанның Күн дискісін басып өту кезін бақылай отырып, алғаш рет М.В. Ломоносов ашқан (1761). Шолпан атмосферасында көмір қышқыл газының (СО2) болатындығы спектроскопиялық жолмен анықталған. Шолпанның температурасы оның бетіне жақындаған сайын арта түсетіндігін Шолпанның төменгі атмосферасында алғаш рет кеңестік “Венера-4” (1967) автоматтық планетааралық стансасында тікелей жүргізілген өлшеулер көрсетті. “Венера” (КСРО) және “Маринер” (АҚШ) автоматтық планетааралық стансаларында жүргізілген зерттеулердің нәтижесінде Шолпан планетасы атмосферасының құрамы 97,3% көмір қышқыл газынан, 2%-дан кем азоттан, 0,1%-дан кем оттектен және 1%-дан кем су буынан тұратындығы анықталды. Зерттеулер нәтижесіне қарағанда Шолпан бетінің жарықтылығы шамамен 10 мың люкске тең. Ел аузында Ай Күнмен үзеңгілес жүретін болса, Шолпан Аймен тетелес келеді. [6]
Түсініктемелер[өңдеу]
- ↑ Seidelmann, P. Kenneth; Archinal, B. A.; A’hearn, M. F.; et.al. (2007). "Report of the IAU/IAGWorking Group on cartographic coordinates and rotational elements: 2006". Celestial Mechanics and Dynamical Astronomy 90: 155–180. doi:10.1007/s10569-007-9072-y. http://adsabs.harvard.edu/doi/10.1007/s10569-007-9072-y. Retrieved 2007-08-28.
- ↑ Report on the IAU/IAG Working Group on cartographic coordinates and rotational elements of the planets and satellites. International Astronomical Union (2000). Тексерілді, 12 сәуір 2007.
- ↑ Venus: Facts & Figures (html). NASA. Тексерілді, 12 сәуір 2007.
- ↑ Space Topics: Compare the Planets: Mercury, Venus, Earth, The Moon, and Mars. Planetary Society. Басты дереккөзінен мұрағатталған 2 қыркүйек 2006. Тексерілді, 12 сәуір 2007.
- ↑ a b Williams, Dr. David R. Venus Fact Sheet. NASA (сәуір 15, 2005). Тексерілді, 12 қазан 2007.
- ↑ «Қазақстан»: Ұлттық энцклопедия / Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы «Қазақ энциклопедиясы» Бас редакциясы, 1998 ISBN 5-89800-123-9, IX том
 | Бұл мақаланы Уикипедия сапа талаптарына лайықты болуы үшін уикилендіру қажет. |
Сыртқы сілтемелер[өңдеу]
 |
Ортаққорда бұған қатысты медиа файлдар бар: Шолпан (ғаламшар) |
- Venus Profile by NASA's Solar System Exploration
- The Soviet Exploration of Venus, Image catalog
- The Nine Planets: Venus
- NASA page about the Venera missions
- Magellan mission home page
- Pioneer Venus information from NASA
- Detailed information about transits of Venus
- Geody Venus, a search engine for surface features
- Maps of Venus in NASA World Wind
- Chasing Venus, Observing the Transits of Venus Smithsonian Institution Libraries
- Venus Crater Database Lunar and Planetary Institute
- Calculate/show the current phase of Venus (U.S. Naval Observatory)
| ||||||||||||||||||||||
