Эмбриональдық индукция

Эмбриональдық индукция — дамып келе жатқан ұрықтың бір бөлімдерінің (индукторлар) басқа бөлімдеріне (эффекторлар) тигізетін әсері. Ұрық дамуында эмбриогенездің жасушалық және генетикалық тетіктерімен қатар эмбриональдық индукциялардың да ролі зор.

Эмбриональдық индукцияны алғаш рет 1924 жылы неміс биологы Г.Шпеман қосмекенділер ұрығында көз бүршігінің эктодерма қабатынан пайда болуын зерттеу кезінде ашқан. Егер ұрық эктодермасынан көз бастамасын алыс тастасақ көз бүршігі қалыптаспаған. Керісінше, ұрықтың бір бүйіріне көз бастамасын қондырса эктодермадан көз бүршігі пайда болған, ал қалыпты жағдайда одан тері эпидермисі түзілуі қажет болатын. Кейінірек Г.Шпеман хордомезодерманың эктодермадан орталық жүйке жүйесі бастамасының (жүйке тақтасының) пайда болуына индукциялық ықпал ететіндігін байқаған. Бұл құбылысты ол алғашқы эмбриональдық индукция, ал индуктор-хордомезодерманы ұйымдастырушы деп атаған. Дамушы ұрықтың кейбір бөлімдерін кесіп алып оларды бөлек-бөлек не бірге ұрықтың басқа жерлеріне қондыру негізінде эмбриональдық индукцияның көптеген омыртқасыз және барлық омыртқалы жануарлар арасында кең таралған құбылыс екендігі анықталды.

Эмбриональдық индукция құбылысы тек компонетті эффектор жасушалары, яғни индукция ықпалын қабылдауға қабілетті және тиесілі кері жауап бере алатын жағдайларда ғана жүзеге асады.

Даму барысында көпсатылы эмбриональдық индукциялар жүзеге асады: жіктелуге (дифференцировка) сигнал (стимул) алған эффектор жасушалары дамып, әрі қарай басқа компонентті жасушалар үшін индуктор қызметін атқарады т.с.с., яғни алғашқы эмбриональдық индукция индукция, екінші, үшінші, төртінші т.б. ретті индукцияларға жалғаса береді.