Қатысушы:Санжар Ауезбаев/Мёрфи заңы
Уикипедиядан - ашық энциклопедиясынан материал
Бұл терминнің басқа мағыналары бар, Мёрфи қара Бұл терминнің басқа мағыналары бар, Мёрфи заңы (мағыналары, орысша) қара
Мёрфи Заңы (ағыл. Murphy's law) — ойнайқы/әзілқой философиялық қағида, ол келесідей тұжырымдалады:
Егер бірдеңенің қате болуы мүмкін бола алса, ол қате болады (ағыл. Anything that can go wrong will go wrong).
Орысша «арамзалық заң», «бутерброд заңы» және «генералдың әсері» деген сөздердің шетелдік жалпы аналогы болып табылады. 1949 жылы Эдвардс АФБ-да қызмет еткен реактивті қозғалыс зертханасының инженері капитан Эдуард А.Мерфи айтқан деп есептеледі. Алайда, осыған ұқсас қағидаларды сипаттайтын тіркестер бұрында күнделікті өмірде қолданылғаны сірә. Заңның және оның салдары әртүрлі саны мен тұжырымдары бар. Олардың көпшілігі комедиялық сюжеттерде қолданылады.
Шығу тегі[өңдеу | қайнарын өңдеу]
1949 жылы Калифорниядағы Эдвардс АҚШ Әскері-әуә күштерінің базасында ұшақ апаттарының себептері зерттелді. Сол кезде майор Эдвард Мерфи АҚШ базада Әскери-әуе күштерінің MX981 жобасында инженер болып қызмет еткен. Жобаның мақсаты адам ағзасы төтеп бере алатын максималды жүктемені анықтау болды. Зертханалардың бірінің техниктерінің жұмысын бағалай отырып, ол егер бірдеңені дұрыс жасамау мүмкндігі болса, онда бұл техниктер дәл солай жасайды деп сендірді. Аңыз бойынша, бұл фраза ("егер бірдеңе жасаудың екі әдісі болса және олардың біреуі апатқа әкелсе, онда біреу дәл осы әдісті таңдайды") алғаш рет ұшақ қозғалтқышы пропеллерді кері бағытта бұра бастаған кезде айтылды. Кейін айқын болғандай, техниктер бөлшектерді теріс орнатып қойған. "Нортроп" компаниясының жоба жетекшісі Дж. Николс бұл тұрақты ақауларды "Мерфи заңы"деп атады. Баспасөз конференцияларының бірінде оны өткізген әуе күштерінің полковнигі ұшу қауіпсіздігін қамтамасыз ету үшін қол жеткізілген барлық нәрсе "Мерфи Заңын" жеңудің нәтижесі екенін айтты. Осылайша бұл сөз баспасөзге түсті. Келесі бірнеше айда бұл қағида өнеркәсіптік жарнамада кеңінен қолданыла бастады және өмірге келді.
Тұжырым[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Егер N сынақтар жүргізілсе және олардың әрқайсысының нәтижесі z логикалық функциясымен бағаланса, сонымен бірге теріс (сәтсіз) нәтиже жағымсыз болса, онда жеткілікті үлкен n үшін кемінде бір А сынағы үшін сәтсіз нәтиже аламыз.
Каллаган түсінігі[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Каллаган Мерфи Заңына келесідей түсінік берді: "Мерфи оптимист болған". Кейінірек Каллаган түсіндірмесі қатаң турде қайта тұжырымдалған. "Кез-келген n-ға m табылады, оның үстіне m<n болса, егер n осы нақты жағдайларда Мерфи Заңын орындау үшін жеткілікті үлкен болса, онда m сынақтары олардың кем дегенде біреуі үшін жеткілікті a жағымсыз нәтиже береді".
Нәтижелер[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Мерфи Заңының салдары алғаш рет Артур Блохтың "Мерфи заңы"кітабында жарияланды. Авторлық құқық орнатылмаған(мүмкін, Эд Мерфидің өзі емес). Салдар ауызша түрде жарияланды, әзіл үлесі жоқ. Бүгінгі таңда бұл форманы "канондық" деп атайды. Канондық тұжырымдардағы барлық салдарды Мерфи Заңы жағдайында орын алған деп түсіну керек, яғни жеке оқиғаның қажеттілігін немесе қалаусыздығын бағалайтын функция болған жағдайда көптеген сынақтар үшін. Осыны ескере отырып, салдардың заманауи қатаң тұжырымдары жасалды. Алғашқы бес нәтиже, Мерфи заңы сияқты, Ықтималдық теориясы тұрғысынан тұжырымдалады.
| Канондық тұжырымдар | Қатаң тұжырымдар | |
|---|---|---|
| 1 | Бәрі де ойлағандай оңай емес... Кез-келген жұмыс сіз ойлағаннан көп уақытты қажет етеді. | Егер бағалау функциясы болса әрі теріс емес мәндер қажет болса және N сынақтары үшін функция теріс емес мәндерді сенімді түрде беретіні белгілі болса, онда әрқашан m<n болады, бұл m сынақтары үшін функция теріс мәндердің едәуір мөлшерін береді. |
| 2 | Барлық ықтимал қиындықтардың ішінен ең көп зиян келтіретіні болады | Егер әр оқиғаның нәтижесінің бірнеше мүмкін нұсқалары болса және нұсқалардың бір бөлігі әр түрлі дәрежеде қажет болмаса, онда сынақтар санының өсуімен ең жағымсыз нұсқаның түсу ықтималдығы бірлікке ұмтылады. |
| 3 | Егер ықтимал қиындықтардың төрт себебін алдын алса, онда әрқашан бесінші табылады | Егер оқиғаның нәтижесі априорлық факторлардың шексіз санына байланысты болса және олардан N нәтиже табылған болса (олардың болуы жағымсыз нәтижеге әкелетіні сенімді түрде белгілі болса), онда әрқашан кем дегенде (n + 1) осындай фактор болады. |
| 4 | Өзіне берілген оқиғалар жаманнан ең жаманға дейін дамиды. | Сынақтар санының шексіз ұлғаю кезінде жағымсыз нәтиженің ықтималдығы арта түседі (басқа тұжырымдарда — бірлікке ұмтылады). |
| 5 | Сіз қандай да бір жұмысқа кіріскен кезде, одан да ертерек бітіру керек маңызды жұмыс табылады. | Кез-келген процесс үшін оны аяқтауға мүмкінді бермейтін жаңа процесс пайда болады. |
| 6 | Кез-келген шешім жаңа мәселелерді тудырады. | Жағымсыз нәтижеге әкелуі мүмкін факторларды жою жаңа осындай факторларды анықтайды. |
Қатысу әсері[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Егер мінсіз жұмыс істейтін жүйені сынау Тапсырыс берушінің алдында жүргізілсе, онда ол міндетті түрде сәтсіздікке ұшырайды. Сондай-ақ, "демонстрация эффектісі", "келу эффектісі", "қатысу эффектісі" және т.б. атаулармен белгілі. Бұл көрерменсіз еш қиындықсыз өтетін процесстерді көрермендерге көрсету мүмкін еместігін білдіреді. Бұл әсер неғұрлым демонстрацияның сәттілігіне қаншалықты қызығушылық танытса, соғұрлым айқын көрінеді. Физиктер арасында осыған ұқсас әсер "Паули эффектісі" белгілі. «Паули эффектісінің» әсері физик-теоретик Вольфганг Паулидің қатысуымен, Паули оның жұмысына қызығушылық танытса да, жабдық жұмысын тоқтатынында. Мәселеге қатысудың әсері де белгілі: белгілі бір мәселені шешуге тура келетін адам болған кезде, бұл проблема өзін-өзі көрсетуді тоқтатады.
Тағы қараңыз[өңдеу | қайнарын өңдеу]
• Ханлонның ұстарасы – «Ақымақтықпен түсіндіруге болатын нәрсені ешқашан жаман ниетпен түсіндірмеңіз»
• Парето заңы – «20% күш нәтиженің 80%, ал қалған 80% күш нәтиженің тек 20% береді»
• Париксон заңы – «Жұмыс оған берілген уақытты толтырады»
• Старджон заңы – «Ештеңе және ешқашан мүлдем дұрыс болып табылмайды»
• Питер Принципі – «Иерархиялық жүйеде кез-келген қызметкер өзінің қабілетсіздігі деңгейіне дейін көтеріледі»
• Мерфи заңы- «Егер сіз біреудің редактурасын немесе түзетуін жазбаша түрде сынға алсаңыз, онда мәндеттә түрде қателік жібересіз»