Қатысушы талқылауы:Bek.Kongilkosh
| (?_?)
 Сәлем Bek.Kongilkosh, Уикипедияға қош келдіңіз!
← Көп тілді Уикипедия біз бірге жазатын және бірге дамытатын ашық энциклопедия. Уикипедия 2001 жылы ашылған, ал қазақ тіліндегі бөлімі 2002 жылы іске қосылды. Қазақша Уикипедияда барлығы 238 097 мақала бар.
Егер Уикипедия мақалаларынан қателер кездестірсеңіз бізге хабарлаңыз:
 Егер бұл беттерді қарасаңыз бастағанда жақсы болады: Ереже беттері Анықтама және нұсқау беттері
Жеке бетіңізге юзербокстарды қолдана отырып өзіңіз туралы таныстыру жазыңыз және талқылау бетіңіз арқылы басқа қатысушылармен байланыс жасай аласыз және хабарламалар жібере аласыз. Мақалаларға қолтаңба қойылмайды, егер Уикипедия форумдарында немесе талқылау беттерінде талқылауға қатысқыңыз келсе қолтаңба қойыңыз.  Басқа қатысушыларға хабарлама жібергенде/жауап бергенде келесі нұсқауларға еріңіз:
Егер анықтама көмек керек болса, көмек көрсетуге даяр қатысушылар мен администраторлардан сұраңыз немесе өзіңіздің талқылау бетіңізге Нұсқаулық бойынша қатысушы жеке бетіңізді бастаңыз:
 Уикипедияның кез келген бетінің оң жағында іздеу жолағы бар. Сол арқылы мақала атын енгізіп іздеу дегенді басыңыз. Мүмкін әліпби бойынша тізім беті арқылы іздегеніңізді оңай табарсыз. Сіздің іздеген бетіңізге ұқсас тақырыптар табылып қалуы мүмкін. Егер табылмаса сіздің жазған мәтініңіз қызыл сілтеме болып көрсетіледі де сол сілтеме арқылы жаңа бет бастай аласыз. Бұрыннан бар мақалаларды басқа атаумен қайта бастамаңыз. Бірден мақала бастамас бұрын Уикипедияда бұрыннан бар мақалаларды өңдеп тәжірибе жинаңыз. Бірақ бірінші мақалаңызды бастағанда нұсқаулық бойынша бастағаныңыз жөн. Әйтпеген жағдайда жою саясатына сәйкес мақалаңызды Администраторлар жойып жіберуі мүмкін. Бұрыннан мақала жазуда тәжірибеңіз болмаса өзіңіздің жеке зертханаңызда сынап көріңіз. Нұсқаулық бойынша алғашқы мақалаңызды бастаңыз:
Hello and welcome to the Kazakh Wikipedia! We appreciate your contributions. If your Kazakh skills are not good enough, that’s no problem. We have an embassy where you can inquire for further information in your native language. We hope you enjoy your time here!
|
-- Аrysтanbek (талқылауы) 15:32, 2020 ж. қыркүйектің 7 (+06)
Химиялық инженерліктің тарихы
[қайнарын өңдеу]--Bek.Kongilkosh (талқылауы) 22:40, 2020 ж. қыркүйектің 18 (+06)Химиялық инженерлік - бұл ХІХ ғасырдың соңында «өнеркәсіптік химияны» қолдану нәтижесінде дамыған ғылым. Өнеркәсіп төңкерісі (XVIII ғасыр) бұрын өнеркәсіптік химия және сабын секілді өзге де тұтыну өнімдері негізінен топтамалық өңдеу арқылы шығарылды. Топтамалық өңдеу көп еңбекті қажет етеді. Ең алдымен, контейнерде алдын ала белгіленген мөлшердегі ингредиенттер араластырылады, кейін қоспаны белгілі бір уақытқа дейін қыздырады, салқындатады немесе қысымын түсіреді. Келесі кезеңде алынған өнімді оқшаулайды, тазартады және сатылатын соңғы өнім ретінде сынайды. Бүгінгі күндері топтамалық өңдеу фармацевтикалық препараттар және парфюмерия, бояу секілді мамандандырылған өнімдер немесе тамақ өндірісніде таза үйеңкі сироптары сияқты жоғары бағалы өнімдерге қоланылады. Жұмыс күші мен арнайы-құрал жабдықтың қажеттілігі тұрғысынан мұндай әдіс баяу әрі тиімсіз болғанына қарамастан аталмыш өнімдерден пайда табу мүмкіндігі бар. Өндіріс үдерісінде химиялық инженерлік әдістерін қолдануға байланысты қазіргі кезде үлкен көлемді химикаттар үздіксіз «құрастыру желісі» арқылы жүреді. Өнеркәсіп төңкерісі топтамалық өңдеуден үздіксіз өңдеуге ауысу басталған кезде болды. Бүгінгі таңда тауарлық химия және мұнай химиясы көбінесе үздіксіз өндіріс процестерін қолдана отырып жасалады, ал арнайы химиялық заттар, ұсақ химикаттар мен дәрі-дәрмек өнімдері топтамалық әдісті қолдана отырып жасалады.
Шығу тегі
[қайнарын өңдеу]Өнеркәсіп төңкерісі сода (натрий карбонаты) сияқты сусымалы химиялық заттарға саны жағынан да, сапасы жағынан да бұрын-соңды болмаған сұраныстың өсуіне алып келді [1]. Бұл, біріншіден, қызмет мөлшері мен жұмыс тиімділігі үлкейтілуі керектігін, екіншіден, топтамалық өңдеуге негізгі балама болып саналатын үздіксіз өнеркәсіп процестерін тексеру қажет болғанын білдіреді.
Алғашқы химик инженері
[қайнарын өңдеу]Өнеркәсіптік химия 1800 жылдары қолданылған болатын. Бұл саланы зерттеу Британдық университеттерде Фридрих Людвиг Кнапп, Эдмунд Роналдс және Томас Ричардсонның 1848 ж. «Химиялық технология» кітабының жарыққа шығуынан басталды [2]. 1880 жылдарға қарай химиялық процестерді басқаруға қажетті инженерлік элементтерді қадағалау ерекше кәсіби қызмет ретінде танылды. Химиялық инженерлік Ұлыбританияда алғаш рет мамандық ретінде 1887 жылы Джордж Э. Дэвис атындағы Манчестер университетінде өнеркәсіптік химия бағытындағы практиканың әр түрлі аспектілерін қамтитын он екі лекция химиялық инженерлік курсында оқытылғаннан кейін жарияланды [3]. Нәтижесінде Джордж Э. Дэвис әлемдегі алғашқы химик инженері болып саналды. Бүгінгі таңда химик инженер жоғары бағаланған мамандық болып табылады. Тәжірибелі химик инженерлер Ұлттық кәсіптік инженерлер қоғамының көмегімен АҚШ-та лицензияланған кәсіби инженерлер бола алады немесе Ұлыбританияда орналасқан Химиялық инженерлер институты арқылы «чартерлік» химия-инженер мәртебесіне ие бола алады.
Кәсіби бірлестіктер
[қайнарын өңдеу]1880 жылы Лондонда алғашқы Химия Инженерлері Қоғамы құрылды. Кейін нәтижесінде 1881 жылы Химиялық Өнеркәсіп қоғамы құрылды. 1908 жылы Американдық Химиялық Инженерлер институты, ал 1922 жылы Ұлыбритания Химия Инженерлері институты ашылды [4]. Қазір олардың екеуі де халықаралық мүшелікке ие. Өзге елдерде де химиялық немесе инженерлік қоғамдар бар, бірақ AIChE және IchemE студенттер саны мен халықаралық таралуы бойынша негізгі болып қала береді: олар әлемнің кез келген нүктесіндегі білікті мамандарға немесе химиялық инженерлік саласындағы студенттерге әрдайым ашық.
Анықтамалар
[қайнарын өңдеу]Өзге инженерлік салалар қалыптасқаннан бері көпшіліктің ойында оған байланысты ассоциациялар болды: Машинажасау- машиналар, Электротехника - электр тізбегі, ал Құрылыс инженерлігі – құрылымдар. Химиялық инженерлік болса химиялық өндіріс болып табылады.
Бірлік операциясы
[қайнарын өңдеу]Өнімге емес, талдауға және жобалауға бағытталған тұжырымдаманы Артур Дехон Литтл ұсынған еді, оны химия инженерлері қазіргі күнге дейін қолданып келеді. Бірлік операциялары тұжырымдамасы әртүрлі болып көрінетін химиялық өндірістердің арасындағы ұқсастықтарды көрсету үшін жасалды. Мысалы, ашытқыштағы судан алкогольді бөліп алуда және мұнай зауытында дизельден бензинді бөліп алуда сұйықтықтан екі түрлі компонентті бөлу орындалса да, принциптер бірдей. Демек, мұндай бөлу процестерін бір(бірлік) операция ретінде бірге зерттеуге болады, бұл жағдайда дистилляция деп аталады.
Бірлік процесстері
[қайнарын өңдеу]Өткен ғасырдың басында реактивті процестерді жіктеу үшін «бірлік процестері» деп аталатын тұжырымдама қолданыла бастады. Осылайша, тотығу-тотықсыздану реакция, алкилдену және т.б. бірлік процестер ретінде жіктеліп зерттелді. Химиялық инженерлік басталған кезде оның өндірістік химияға жақындығы ескерілгендіктен бұл табиғи үдеріс болып саналады. Алайда біртіндеп бірлік тұжырымдамасы химиялық реакция инженерлігі пәніне ауысты . Бұл пән химиялық реакциялардың барлық жиынтығын белгілі бір химиялық қосылыстарға немесе байланыстарға қарамастан, өзінің жеке ерекшеліктері бар деп қарастырады. Химиялық байланыстар да ерекшеліктерге әсер етеді, бірақ химиялық реакторларды жобалау мен және олардың жұмысы үшін жылдамдық, термодинамика, бір немесе көп фазалық және т.б. сияқты сипаттамалар маңызды. Химиялық реакция инженерлігінің пән ретінде пайда болуы химия инженерлігі мен өнеркәсіптік химияны байланыстырушы жойылып, пәннің ерекше сипатын бекітті.
Пайдаланған әдебиеттер
[қайнарын өңдеу]- ↑ Kostick, Dennis (1998). "The origin of the U.S.natural and synthetic soda ash industries". Wyoming State Geological Survey Public Information Circular 39. https://minerals/pubs/commodity/soda_ash/soda-ash-industry.pdf. Retrieved 19 February 2018.
- ↑ Ronalds, B.F. (2019). "Bringing Together Academic and Industrial Chemistry: Edmund Ronalds' Contribution". Substantia 3 (1): 139-152.
- ↑ Delgass Seventy-Five Years of Chemical Engineering. Purdue University. Тексерілді, 13 тамыз 2013.
- ↑ W. F. Futher (1980) A Century of Chemical Engineering, Plenun Press (NY & London) Script error: No such module "Catalog lookup link".Script error: No such module "check isxn".
Қосымшалар
[қайнарын өңдеу]- William Furter (ed) (1982) A Century of Chemical Engineering, Plenum Press (New York) Script error: No such module "Catalog lookup link".Script error: No such module "check isxn".
- Colin Duvall & Sean F. Johnston (2000) Scaling Up; The Institution of Chemical Engineers and the Rise of a New Profession, Kluwer Academic (Dordrecht, Netherlands) Script error: No such module "Catalog lookup link".Script error: No such module "check isxn".
- Chemical achievers : the human face of the chemical sciences — Philadelphia, PA: Chemical Heritage Foundation. — ISBN 9780941901123.
Сыртқы сілтемелер
[қайнарын өңдеу]- "History of ChEn: Struggle for Survival"
- "About AIChE" (from www.stevens-tech.edu)