Қояба

Қояба – құс бөтегесінде, малдың ішек-қарнында жеген жемінен, шөбінен қорытылмай қалып қоятын жүн-жұрқа, қыл-қыбыр т.б. қалдық заттар.

Құс қоябасы

Құс қоябасын түсіруге арнайы дайындалған қоя деп аталатын зат салынады.

Мал қоябасы

Малдың ішек-қарнында құм, тас түйіршектері, қыл-қыбыр, жүн-жұрқа сияқтылар байланып қорытылмай мал ішінің ауруына алып келеді. Оны да емшілер қояба деп атайды және оны байлануына байланысты қи қояба, жын қояба, жүн қояба, қыл қояба, тас қояба деп бөліп қарайды. Қояба негізінен қойдың ұлтабары мен ішігіне, сиырдың таз қарнына, жылқының бүйені жалбыршақ қарны, ішегінде байланады. Ол күн өткен сайын көлемі ұлғайып, қатқылдау, тіптен тастай қатты болып байлана береді. Мұны малдың ауырғанына қарай сырт көзбен байқағанмен, қай жерінде тұрғанын тап басып айту қиын, тек сойып қарағанда ғана көруге болады. Ішінде қоябасы бар мал жайылымнан қалып, мазасы қашып, аза бастайды. Мұның ақыры малдың өлуіне алып келеді, сондықтан оны сойып алуға тура келеді. Дегенмен кейбір емшілер оны жүргізудің жолдарын қарастырады. Ол үшін аузынан сұйық май береді, көтен ішегінен сұйық май, жылы су жібереді. Бұның барлығы түйіліп тұрған мал ішін жүргізу шаралары болып табылады. Кей кездері бұндай шаралар оңынан болып малдың сауығуына әсер етеді. Бірақ емнің бұл түрі қоя салуға жатпайды.

Әдебиеттер

• Бабалықұлы Ж., Тұрдыбаев А. Қырандар. Алматы: Қайнар, 1983;
• Бабалықұлы Ж. Мал ауруларының қазақша атаулары. Алматы: Қайнар, 1986;
• Мұқанов С. Қазақ қауымы. Алматы: Ана тілі, 1995;
• Кәмәлашұлы Б. Қазақтың дәстүрлі құсбегілігі және атбегілігі. Алматы: Өнер, 2006;
• ҚӘТС. Алматы; Арыс, 2009;
• ҚР МОМ – материалдарынан;
• ОМЭЭ – материалдарынан.