Үйек

Үйек. Түсіндірме сөздіктегі түсінікті қысқарта айтсақ — ...табиғаты қолайлы, күні жылы, шөбі шүйгін жер. «Ол ... ыстық үйекке саяхат жасады» (С. Омаров, Өмір.). Көп реттерде «үйек» сөзі біздің тілімізде алдына «жер» тұлғасын сала отырып, «жер үйек» тұрақты тіркес қалпында айтылады. Ертедегі, қазіргі тіл деректеріне зер салғанда, біздегі «үйек» сөзінің тұлғасы мен мағынасына біршама өзгерістер кіргендігі сезіледі. Якут тілінде — «уйгу», туваларда — «хөйү» сөздері қазақтар түсінігіндегі «молшылық, байлық» мағыналарын береді. Монғолдарда «оег»— тоқ, тоқмейіл мағыналарына нұсқаса, «мол» дегенді «их» сөзі түсіндіреді. Ал қалмақтарда «ик»—«көп» ұғымына нұсқайды. Осы деректерге сүйенсек, «үйек» тұлғасы бір нәрсенің көптігі, молдығына мезгейді. Ойымыздың дұрыстығын ертедегі түркі жазба ескерткіштері қуаттайды: үкүш — көп; үкіл — көптеген, көп. Мұның өзі сөздің алғашқы түбірі «үк» болғандығын айқындай түседі. Сөйтіп, «жер үйегіміз»—«байлығы мол жер» болмақ.