Үлкен Өзен (өзен)
| Үлкен Өзен, Қараөзен | |
|---|---|
| Сипаттамасы | |
| Ұзындығы | 650 км |
| Су алабының ауданы |
14 300 км² |
| Су ағысы | |
| Бастауы | Жалпы Сырттың батыс бөлігіндегі жазық |
| • Орналасқан жері | Ресей |
| • Биіктігі | 120 м |
| • Координаттары | 51°40′ с. е. 48°45′ ш. б. / 51.667° с. е. 48.750° ш. б. (G) (O) (Я) |
| Сағасы | Қамыс-Самар көлдері |
| • Орналасқан жері | Қазақстан |
| • Координаттары | 48°57′ с. е. 50°00′ ш. б. / 48.950° с. е. 50.000° ш. б. (G) (O) (Я)Координаттар: 48°57′ с. е. 50°00′ ш. б. / 48.950° с. е. 50.000° ш. б. (G) (O) (Я) |
| Орналасуы | |
| Ел |  Ресей  Қазақстан
|
| Аймақ | Ресейдің Саратов және Қазақстанның Батыс Қазақстан облыстары |
Үлкен Өзен, Қараөзен - Ресейдің Саратов және Қазақстанның Батыс Қазақстан облыстары жеріндегі өзен. Қазақстан аумағында Қараөзен деп аталады. Еділ-Жайық өзендері аралығында. Ұзындығы 650 км.
Бастауы[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Жалпы Сырттың батыс бөлігіндегі жазықтан басталып, Қамыс-Самар көлдеріне құяды.
Гидрологиясы[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Қазақстан аумағындағы су жиналатын алабының ауданы 9,4 мың км2, көп жылдық орташа су ағымы 7,80 м³/с. Аңғары кең, көпшілік жерінде батпақты жайылмасы шағын көлшіктер жасайды. Қар суымен толығады. Көктемде су бірнеше км-ге жайылып, жазда суы тартылғаннан кейін астық тұқымдас шалғын шөп қалың өседі.[1]
Археология[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Өзеннің археологиялық ескерткіштері белгілі, соның ішінде ортағасырлық қорымдар бар қорғандар. Мокринск қорымының археологиялық зерттеулері кезінде Алтын Орданың күміс теңгелері табылды.
Өзеннің оң жағалауында Орошаемое елді мекенінен оңтүстікке қарай 150 м және Александров Гайдан солтүстікке қарай 1,5 км жерде Алғай неолиттік орны бар.
Мамонттың қалдықтары (тістері, азулары - жақсы сақталған, сүйектері) және антидилювиялық бұқаның қалдықтары өзен жартастары мен түбінен жиі кездеседі.
Өзен бойындағы елді-мекендер[өңдеу | қайнарын өңдеу]
- Саратов облысы:
- Краснопартизан ауданы: Милорадовка, Головинщено;
- Ершовский ауданы: Семено-Полтавка, Целинный, Рефлектор, Михайловка, Осинов Гай, Новорепное, Орлов Гай;
- Дергачев ауданы: Золотуха, Зерновой;
- Новоузенск ауданы: Куриловка, бекініс Өзен, Таловка, Дмитриевка, Радищево, Новоузенск, Алғай;
- Александрово-Гай ауданы: Луков Кордон, Александров Гай, Новоалександровка, Приузенский;
- Батыс Қазақстан облысы:
- Қазталов ауданы: Қайыңды, Ащысай, Ақпәтер, Егінсай, Таңат, Жаңажол, Жалпақтал, Қараөзен, Сатыбалды, Төреғали;
- Жанғала ауданы: Жаңажол, Мәштексай, Сарыкөл.
Дереккөздер[өңдеу | қайнарын өңдеу]
- ↑ «Қазақстан»: Ұлттық энциклопедия / Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы «Қазақ энциклопедиясы» Бас редакциясы, 1998 ISBN 5-89800-123-9