Үндіс резервациясы
Үндіс резервациясы - үндіс тайпалары басқаратын АҚШ, Канада, Оңтүстік Америкадағы аймақтар.
АҚШ[өңдеу | қайнарын өңдеу]
- Тағы қараңыз: АҚШ-тағы үндіс резервацияларының тізімі
Жалпы, Америка Құрама Штаттарында 300-ге жуық резервация бар, бірақ ресми түрде танылған 550 тайпаның әрқайсысының өз резервациялары жоқ - кейбір тайпаларда бірнеше резервация бар, кейбіреулерінде мүлдем жоқ.
Аумағы жағынан ең үлкені - Навахо ұлты, навахо тұрғындарының резервациясы (шамамен 64,7 мың км²), бірақ аумағы 50 км²-ден аспайтын резервациялар бар. Жалпы алғанда, үндістер АҚШ аумағының 225,4 мың км² басқарады, бұл бүкіл елдің 2,3% (9 629 091 км²). 12 резервацияның аумағы Род-Айленд штатынан (3114 км²) үлкен, және 9-ы Делавэр штатынан (5327 км²) үлкен.
АҚШ үкіметі тайпалардың өзін-өзі басқаруын мойындайды. Резервацияда тұратын тайпалар өздерінің үкіметін құруға, заңдар жасауға және орындауға, салықтарды белгілеуге, тайпаның азаматтығын алуға, қызметтің барлық түрлерін лицензиялауға және реттеуге құқылы. Заңды мағынада айтқанда, үндіс резервациялары АҚШ штаттары сияқты құқылары бар. Штаттар сияқты, олар басқа мемлекеттермен ресми қарым-қатынасқа түсе алмайды (бұл федералды үкіметтің құзыреті), соғыс жариялап және ақша шығара алмайды.
Резервацияда федералдық заңдарсда, тайпалардың өздері бекіткен заңдар да іске асырылады. Штаттың заңдары көп жағдайда резервация аумағында жарамсыз. Көптеген резервацияларда тайпалық соттар мен құқық қорғау органдары жұмыс істейді.
Үндістер АҚШ-тағы тұрғындар сияқты, федералды салықтарды төлейді. Егер резервация тұрғындарың табыс көзі резервацияда болса табыс салығын және резервациядағы мүлік салығын төлемейді.
Резервация жерді иеленудің өзіндік ережелерін орнатады: олардың 140-ында барлық жер тайпаның ұжымдық меншігі, ал қалған бөлігінде - жеке адамдар меншік иелері. Үндіс резервацияларында бірқатар штаттарда құмар ойындарға рұқсат етілген.
Тарихы[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Резервация құру үрдісі XIX ғасырдың басында Вашингтонның жеке тайпалармен жасасқан келісімдері негізінде басталды. Бұл келісім-шарттар Америка Құрама Штаттарының 1860 жылдардың аяғында үнділік мемлекеттік саясатының негізіне айналды - келесі онжылдықтарда сол кезде өзіндік ерекшелігін сақтап қалған барлық тайпалар Вашингтон олар үшін арнайы бөлген аймақтарда қалу құқығын алды. Даулы сот барысында үндістер бірнеше рет АҚШ үкіметінен олардың жерлерін тартып алғаны және заңсыз пайдаланғаны үшін өтемақы сұрады. Бұл жерде пайдалы қазбалардың ашылуына және басқа да себептерге байланысты резервация құрылғаннан бастап резервациялық жерлер біртіндеп азайды.
Резервацияда - балалар өлімі мен жұмыссыздықтың деңгейі жоғары.
