Әскери-инженерлік өнер

Әскери-инженерлік өнер (Военно-инженерное искусство) —мемлекет аумағын әскери-инженерлік тұрғыдан дайындаудың, инженерлік әскерлерді ұйымдастыру мен қаруландырудың, оларды ұрысқа катыстырудың теориясы мен практикасы. Инженерлік әскерлер бөгеттер мен кедергілер жасау, әскери жолдар салу, көпір салу, су жүйелеріне бүркеніш жасау, әскерлерді энергия қуатымен камтамасыз ету, басқа да әскери қажеттілік мәселелерімен шұғылданады. Әскери-инженерлік өнер – соғыс қимылдарын жүргізуге және ұрыс әрекеттерін жасауға қажетті инженерлік жұмыстардың теориясы мен тактикасын зерттейтін әскери ғылымның бір саласы. Ол арнаулы әскерлердің маңызды инженерлік міндеттерді атқару сипатын және инженерлік шараларды жүзеге асыруға басқа әскер түрлерінің қатысу дәрежесін анықтайды.

Негізгі қызметі

Әскери-инженерлік өнер жерді инженерлік барлау (миналардан тазарту), әскерлер мен объъектілерді бүркеу, далалық қорғаныс құрылыстарын, тосқауыл, өткел-көпірлер салу, жол жөндеу, әскерлерді сумен жабдықтау т.б. мәселелермен айналысатын әскери-инженерлік істің негізгі әдіс-тәсілдерін жетілдіреді. Оперативтік өнер мен тактикалық міндеттерге сәйкес, Әскери-инженерлік өнер ұрыс пен операцияларды инженерлік жағынан қамтамасыз ету шараларының орындалу тәртібін анықтап, оған қажетті күш пен құрал-жабдықтар мөлшерін белгілейді. Әскери-инженерлік шараларды барлық әскер түрлері жүзеге асырады. Ал арнаулы иинженерлік қару-құралдарын қолдануды қажет ететін күрделі әскери-инженерлік шаралар мен жұмыстарды арнайы дайындалған инженерлік әскерлер атқарады.

Қазақ елінде қолданылуы

Қазақ халқы ерте заманда инженерлік өнерді кеңінен қолданған. 6-12 ғасырларда Құлан, Меркі, Ордакент, Отырар, Таран, Баласағұн, Сығанақ сияқты Қазақстанның ескі қалаларында мықты қорғаныс құрылыстары, зәулім шолу мұнаралары бар қамалдар салынып, қорған айналасына терең ор қазып, оны сумен толтырған. Жоңғар қалмақтарының шапқыншылығы кезінде (қ. Ақтабан шұбырынды, Алқакөл сұлама) Жетісу қазақтары тау шатқалдарын берік қорғанысқа айналдырып, жауға тұтқиылдан күйрете соққы берген. 19 ғасырда Қоқан, Хиуа хандарының басшылығына тойтарыс бергенде, Сыр бойында көптеген асарлар мен қорғандар салынды.

Қазіргі таңдағы дамуы

Советтік Әскери-инженерлік өнер орыс Әскери-инженерлік өнерінің бай тәжірибесін игеріп, оны дамытты. Азамат соғысы жылдары Советтік Әскери-инженерлік өнер маневрлік жағдайда бекініс жасап, шабуыл қимылдарын жабдықтаудың жаңа тәсілдерін меңгерді. Кейін әскерлердің толық моторлануына байланысты инженерлік жабдықтаудың жаңа негізі жасалды. Бұған көрнекті советтік әскери инженері генерал-лейтенант Д. М. Карбышевтің сіңірген еңбегі зор. Ұлы Отан соғысының (1941-1945) барысында Әскери-инженерлік өнер майдан шебінде, қорғаныс және шабуыл әрекеттерінде әр түрлі кедергі-тосқауылдарды тиімді пайдалану теориясы мен практикасын жетілдірді. Соғыстан кейінгі жылдары Әскери-инженерлік өнер еліміздің өндірістік-техникалық базасы мен совет ғылымының даму дәрежесіне сай өркендеп келеді.