Ақық

халцедоннан жасалған пышақ

Ақық, халцедон – оксидтер класына жататын кварц минералының жасырын кристалды, талшық құрылымды түрі. Ол іркінді агрегаттар, бүйрек тәрізді жалбырлар, тұтас жұмыр кесек түрінде болады. Шыны, май, балауыз секілді жылтыр, қаттылығы 6,5 – 7; меншікті салмағы 2,5 – 2,8 г/см³. Түсі құрамындағы темір, марганец, кобальт, никель, т.б. қоспаларына байланысты. Соған сәйкес сердолик (сарғылт қызыл, қызыл, қою қызыл), хризопраз (жасыл), гелиотроп (қызыл сары, жолақты, қою жасыл), сардер (қоңыр, қызыл қоңыр), сапфирин (сұр, көгілдір сұр), плазма (жасыл), кахалонг (сүттей ақ), т.б. түрлері, сондай-ақ агат және оникс сияқты нақышты түрлері бар. Ақық төмен температуралы гидротермальдық және салқын ерітінділерден түзіледі. Ол үгілу қыртысы мен тотығу белдемінде, шөгінді және эффузивті жыныстардың қуыстары мен жарықтарында кездеседі. Яшма, кремнийлі тақтатас, шақпақтас, т.б. жыныстарды құрайды. Ақықтан химиялық ыдыс, дәл өлшейтін аспаптардың үйкелетін, салмақ түсетін бөлшектері, әдемі түрлерінен зергерлік бұйымдар жасалады. Ақықтың ірі кен орындары Орталық Қазақстанда, Қаратауда орналасқан.