Жартас обасы

Жартас обасы — орта ғасырлардан сақталған ескерткіш. Қарағанды қаласынан 46 км батысқа қарай, Соқыр өзенінің Нұраға құяр тұсында орналасқан.

1949 жылы Орталық Қазақстан археологиялық экспедициясы (жетекшісі Ә.Марғұлан) зерттеген. Төбешік үстінде солтүтіктен оңтүстікке созылған бес обаның шеткі 5-іншісі өте құнды деректер береді. Диаметрі 12 м, биіктігі 1 м оба топырақтан үйілген. Аумағы 2x1,5 м, тереңдігі 1,8 м шұңқыр қабірден қаруымен және ат әбзелдерімен бірге қойылған орта жастағы ер адамның мүрдесі ашылды. Басы батысқа қаратыла шалқасынан жатқызылған адам денесін қайың қабығына орап жерлеген. Сарғыш алтын түсті, ромб тәріздес оюлармен кестеленген жібек көйлек, жарғақ шалбар, былғары етік киіп, белін кісе белбеумен буынған сарбаз киімдері өз заманының құрметті адамы болғанын білдіреді. Қайың қабығынан жеңілдетіп жасалып, терімен қапталған қорамсақ сол жақ бүйіріне қойылған. Қорамсақтың ұзындығы 60 см, аузының кеңдігі 12 см, түбі 15 см, ішіне бірнеше темір ұшты жебе салынған. Сондай-ақ, сусын ішетін сәнді күміс тостағанның сынықтары, оң бүйірінен темір пышақ және аяқ жағынан жүген мен ер-тоқым әбзелдері табылды. Ескі үзеңгі екі аяғының тұсында, ортада тартпа, таралғы, өмілдірік, т.б. жатыр. Қару мен ат әбзелдерінің орналасуы ат үстінде келе жатқан адамның көрінісін береді.

Аса маңызды деректердің бірі — күміс теңгелер. Тері әмиәнға салынып, жібек қалтада сақталған 3 теңге 1326 — 1331 жылдар аралығында Бұхара, Самарқан және Термез қалаларында соғылған, сол кезде Орта Азияға билік жүргізген Шағатай әулетінің ақшасы. Жартас обасынан алынған деректер 14 ғ-да Оңтүстік Қазақстанды мекендеген Алтын Орда қыпшақтарының мәдениетінен хабар береді. Сонымен қатар осы өлкенің сол кездегі Орта Азия елдерімен экономикалық тауар-ақша қатынасында болғанын да көрсетеді.