Ирландия бетінің кодын көру

{{Мемлекет
 |Қазақша атауы          = Ирландия 
 |Шынайы атауы           = {{lang-ga|Éire}}<br>{{lang-en|Ireland}}
 |Атау септігі           = Ирландия
 |Елтаңба                = Coat_of_arms_of_Ireland.svg
 |Байрақ                 = Flag of Ireland.svg
 |Ұраны                  = 
 |Әнұранның аты          = Amhrán na bhFiann
 |Аудио                  = United States Navy Band - Amhrán na bhFiann.ogg
 |lat_dir = N|lat_deg = 53|lat_min = 8|lat_sec = 0
  |lon_dir = W|lon_deg = 8|lon_min = 7|lon_sec = 0
  |region                 = IE
  |CoordScale             =
 |Картада                = EU-Ireland.svg
  |карта тақырыбы        = '''Ирландияның''' орналасуы (қою жасыл):<br>— [[Еуропа]]да (ашық жасыл және қою сұр)<br>— [[Еуропа одағы|Еуроодақта]] (ашық жасыл)
 |Картада2               = 
 |Үкімет түрі             = [[Парламенттік республика]]
 |Құрылды                 =
 |Тәуелсіздік күні        = [[6 желтоқсан]] [[1922 жыл]]
 |Тәуелсіздігін алды      = [[Ұлыбритания және Ирландия Біріккен Патшалығы]]нан
|Тілдері             = [[ирланд тілі]], [[ағылшын тілі]]
 |Мемлекеттік діні        = зайырлы мемлекет
 |Астанасы                = [[Дублин]]
 |Ірі қалалары            = Дублин, [[Корк]]
 |Басшы қызметі           = [[Ирландия президенті|Президенті]]<br />[[Ирландия премьер-министрі|Премьер-министрі]]
 |Басшылары               = [[Майкл Хиггинс]]<br />[[Майкл Мартин]]
 |Жер аумағы              = 70 273
 |Жер аумағы бойынша орны = 118-ші
 |Судың үлесі             = 2
 |Этнохороним             = 
  |Жұрты                  = {{өсім}} 4 921 500<ref>{{cite web |url= https://cso.ie/en/releasesandpublications/er/pme/populationandmigrationestimatesapril2019/ |title=Population and migration estimates April 2019|date=27 August 2019}}</ref>
  |Халық саны бойынша орны     = 122-ші
  |Сарап жылы             = 2019
  |Санақ бойынша халық саны    = 
  |Санақ жылы             = 
  |Халық тығыздығы        = 70
  |Тығыздық бойынша орны       = 113-ші
 |ЖІӨ                     = 
 |ЖІӨ сараптаған жылы     = 
 |ЖІӨ бойынша орны         = 
 |Жан басына шаққандағы ЖІӨ       = 
 |Жан басына шаққандағы ЖІӨ бойынша орны   = 
 |ЖІӨ (АҚТ)               = 382 млрд.<ref name=imf2>{{cite web |url=http://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2018/01/weodata/weorept.aspx?pr.x=70&pr.y=7&sy=2018&ey=2018&scsm=1&ssd=1&sort=country&ds=.&br=1&c=193%2C946%2C122%2C137%2C124%2C546%2C156%2C181%2C423%2C138%2C935%2C196%2C128%2C142%2C939%2C182%2C172%2C359%2C132%2C135%2C134%2C576%2C174%2C936%2C532%2C961%2C176%2C184%2C178%2C144%2C436%2C146%2C136%2C528%2C158%2C112%2C542%2C111%2C941&s=NGDPD%2CPPPGDP%2CNGDPDPC%2CPPPPC&grp=0&a= |title=Ireland |publisher=International Monetary Fund |accessdate=1 October 2017}}</ref>
 |ЖІӨ (АҚТ) сараптаған жылы    = 2018
 |ЖІӨ (АҚТ) орны          = 56-шы
 |Жан басына шаққандағы ЖІӨ (АҚТ)       = 79,925<ref name=imf2/>
 |Жан басына шаққандағы ЖІӨ (АҚТ) орны  = 7-ші
 |ЖІӨ (номинал)           = 385 млрд.<ref name=imf2/>
 |ЖІӨ (номинал) сараптаған жылы         = 2018
 |ЖІӨ (номинал) бойынша орны             = 42-ші
 |Жан басына шаққандағы ЖІӨ (номинал)   = 80,641<ref name=imf2/>
 |Жан басына шаққандағы ЖІӨ (номинал) орны  = 4-ші
 |АДИ                     = {{өсім}} 0,938<ref name="HDI">{{cite web |url=http://hdr.undp.org/en/composite/HDI |title=2016 Human Development Report |year=2017 |accessdate=23 March 2017 |publisher=United Nations Development Programme}}</ref>
 |АДИ жылдық есебі        = 2017
 |АДИ бойынша орны        = 4-ші
 |АДИ деңгейі             = <span style="color:#090;">өте жоғары</span>
 |Әуе компаниясы          = 
 |Валютасы                = [[еуро]]
 |Интернет үйшігі         = [[.ie]]
 |ISO                     = 
 |Телефон коды            = 353
 |Уақыт белдеуі           = +0
 |Түсініктемелер          = 
}}
{{мағына|Ирландия (айрық)}}
'''Ирландия''' ({{lang-ga|Éire}}; {{lang-en|Ireland}}), ресми атауы — '''Ирланд Республикасы''' ({{lang-ga|Poblacht na hÉireann}}; {{lang-en|Republic of Ireland}}) — [[Ирландия аралы|Ирландия]] аралының көбін алып жатқан [[Батыс Еуропа]] мемлекеті. Ауданы — 70,2 мың км². Елдің аты {{lang-ga|Éire}} деген сөзден шыққан. Астанасы — [[Дублин]].

== Атауы ==
[[1937 жыл]]ы конституциясы бойынша мемлекет аты — "Éire, немесе, {{lang-en|Ireland}}" деп бекітілген. Билігін бүкіл аралға тарату ниетімен [[1949 жыл]]ы [[Дублин]] ел атауын "Ирландия Республикасы" деп өзгертті.

== Жағрапиясы ==
Жағрапиялық мағлұматтарды [[Ирландия (арал)|Ирландия аралы]] және [[Ирландия жағрапиясы]] деген мақалалардан қараңыз.

== Саяси құрлымы ==
'''{{main|Ирландияның саяси құрлымы}}'''
[[Сурет:Ladys View County Kerry Ireland.jpg|thumb|left|[[Кэрри графтығы]]]]

Ирландия — [[республика]].

Қазіргі конституциясы [[1937]] жылдың [[1 шіде|1 шілдесінде]] [[плебисцит]]та қабылданды. [[1937]] жылдың [[29 желтоқсан]]ында күшке енді .

Ирландия президенті (ирл. Uachtarán) халық референдумымен 7 жылда бір рет сайланады. Президенттің, үкімет сұранысы бойынша парламенттің төменгі палатасын шақыруға және таратуға құқығы бар, ол заңдарды жариялайды, соттар мен басқа да жоғарғы лауазымдарды тағайындайды және бас қолбасшы лауазымына ие болады.

Шын мәнінде үкімет басы — премьер-министрді (Taoiseach) — өкілдер палатасының ұсынысы бойынша президент тағайындайды.

Жоғарғы заң шығарушы орган — парламент (ирл. Tithe An Oireachtais). Құрамында 2 палата бар: өкілдер палатасы мен сенат.

Өкілдер палатасында 160-тан 170-ге дейін мүше бар. Олар халық тарапынан тікелей құпия дауысберу арқылы сайланады.

Сенат құрамында 60 мүше бар, олардың 11-ін премьер-министр тағайындайды, 6-ы Ұлттық және Дублин университеттерімен сайланады, 43-і жанама сайлау арқылы ерекше тізіммен (тізімдегі кандидаттар әртүрлі мекемелер мен ұжымдардың ұсынысымен кіргізіледі) өтеді. Сенаттың сайлау коллегиясы 900 адамнан тұрады, олардың ішінде өкілдер палатасының мүшелері, муниципалитеттер мен графтықтар кеңесінің мүшелері бар. Палаталардың жұмыс мерзімі — 7 жыл.

== Әкімшілік құрлымы ==
'''{{main|Ирландия әкімшілік бірліктері}}'''
* '''[[Ленстер]] провинциясы''' (Leinster/Cúige Laighean):
** [[Карлоу (графтық)|Карлоу]] (Carlow/Contae Cheatharlaigh)
** [[Дублин (графтық)|Дублин]] (Dublin/Contae átha Cliath)
** [[Килдэйр (графтық)|Килдэр]] (Kildare/Contae Chill Dara)
** [[Килкенни (графтық)|Килкенни]] (Kilkenny/Contae Chill Chainnigh)
** [[Лииш графтығы|Лииш]] (Laois/Contae Laoise)
** [[Лоңфорд графтығы|Лонгфорд]] (Longford/An Longphort)
** [[Лаут (графтық)|Лаут]] (Louth/Contae Lú)
** [[Мит (графтық)|Мит]] (Meath/Contae na Mí)
** [[Оффали (графтық)|Оффали]] (Offaly/Contae Uíbh Fhailí)
** [[Уэстмит (графтық)|Уэстмит]] (Westmeath/Contae na hIarmhí)
** [[Уэксфорд (графтық)|Уэксфорд]] (Wexford/Contae Loch Garman)
** [[Уиклоу (графтық)|Уиклоу]] (Wicklow/Contae Chill Mhantáin)
* '''[[Манстер(провинция)|Манстер]] провинциясы''' (Munster/Cuige Mumhan):
** [[Клэр (графтық)|Клэр]] (Clare/Contae an Chláir)
** [[Корк (графтық)|Корк]] (Cork/Contae Chorcaí)
** [[Кэрри (графтық)|Кэрри]] (Kerry/Contae Chiarraí)
** [[Лимерик (графтық)|Лимерик]] (Limerick/Contae Luimnigh)
** [[Типперэри (графтық)|Типперэри]] (Tipperary/Contae Thiobraid árainn)
** [[Уотерфорд (графтық)|Уотерфорд]] (Waterford/Contae Phort Láirge).
* '''[[Коннахт]] провинция''' (Connacht/Cúige Chonnacht):
** [[Голуэй (графтық)|Голуэй]] (Galway/Contae na Gaillimhe)
** [[Литрим (графтық)|Литрим]] (Leitrim/Contae Liatroma)
** [[Майо (графтық)|Майо]] (Mayo/Contae Mhaigh Eo)
** [[Роскоммон (графтық)|Роскоммон]] (Roscommon/Contae Ros Comáin)
** [[Слайго (графтық)|Слайго]] (Sligo/Contae Shligigh).
* '''[[Ольстер]] провинциясы''' (Ulster/Cúige Ulaidh):
** [[Каван (графтық)|Каван]] (Cavan/Contae An Chabháin)
** [[Донегол (графтық)|Донегол]] (Donegal/Contae Dhún na nGall)
** [[Монахан (графтық)|Монахан]] (Monaghan/Contae Mhuineacháin).

{| align="center" cellpadding="10"
|[[Сурет:IrelandNumbered.png|250px|Ирландияның графтықтары нөмірленген картасы]]
| style="font-size: 90 %;" |'''Ирландия Республикасы'''
# [[Дублин (графтық)|Дублин]]
# [[Уиклоу (графтық)|Уиклоу]]
# [[Уэксфорд (графтық)|Уэксфорд]]
# [[Карлоу (графтық)|Карлоу]]
# [[Килдэр (графтық)|Килдэр]]
# [[Мит (графтық)|Мит]]
# [[Лаут (графтық)|Лаут]]
# [[Монахан (графтық)|Монахан]]
# [[Каван (графтық)|Каван]]
# [[Лонгфорд (графтық)|Лонгфорд]]
# [[Уэстмит (графтық)|Уэстмит]]
# [[Оффали (графтық)|Оффали]]
# [[Лиишь (графтық)|Лиишь]]
# [[Килкенни (графтық)|Килкенни]]
# [[Уотерфорд (графтық)|Уотерфорд]]
# [[Корк (графтық)|Корк]]
| style="font-size: 90 %;" |
<ol start=17>
<li>[[Керри (графтық)|Керри]]
<li>[[Лимерик (графтық)|Лимерик]]
<li>[[Типперэри (графтық)|Типперэри]]
<li>[[Клэр (графтық)|Клэр]]
<li>[[Голуэй (графтық)|Голуэй]]
<li>[[Мейо (графтық)|Мейо]]
<li>[[Роскоммон (графтық)|Роскоммон]]
<li>[[Слайго (графтық)|Слайго]]
<li>[[Литрим (графтық)|Литрим]]
<li>[[Донегол (графтық)|Донегол]]
</ol>

'''[[Солтүстік Ирландия]]'''
# [[Фермана (графтық)|Фермана]]
# [[Тирон (графтық)|Тирон]]
# [[Лондондерри (графтық)|Лондондерри]]
# [[Антрим (графтық)|Антрим]]
# [[Даун (графтық)|Даун]]
# [[Арма (графтық)|Арма]]
|}

Типперэри графтығы 2 суб-субъект болып басқарылады: Типперэри [[Солтүстік Ридинг]] және Типперэри [[Оңтүстік Ридинг]].

== Экономикасы ==
'''{{main|Ирландия экономикасы}}'''

== Тарихы ==
'''{{main|Ирландия тарихы}}'''

== Ирландия қарулы күштері ==
'''{{main|Ирландия қарулы күштері}}'''

== Мәдениеті ==
'''{{main|Ирландия мәдениеті}}'''

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

{{Навигациялық блок
 |тақырып       = Ирландия
 |тақырып_стиль = background:{{түс|{{PAGENAME}}}};
 |state         = collapsed
 |Еуропа елдері
 |Еуроодақ мүшелері
 |Еуропа кеңесі
 |Экономикалық ынтымақтастық және даму ұйымы
}}

[[Санат:Ирландия|*]]