Йошта

Йошта (нем. Josta, Johannisbeere - қарақат және Stachelbeere - қарлыған ) - қарақат, жалпақ қарлыған және кәдімгі қарлыған гибриді : Ribes × nidigrolaria = Ribes nigrum × Ribes divaricatum × Ribes uva-crispa.

Өсімдік 1970 жылдары Германияда селекционер Рудольф Бауэрмен өсірілді.

Тарихы

Йошта қарақат пен қарлығанды шағылыстыруда еңбек еткен селекционерлердің бірнеше буынының көп жылғы еңбегінің жемісі. Ғалымдар қарақатты келесі жолдармен жақсартуға тырысты: жидек мөлшері мен өнімділігін арттыру, сондай-ақ бүршік кенелері мен түктілікке төзімділікті енгізу. Сонымен қатар, будандастыруда қарлыған тікенектерінен құтылу мақсаты болды.

Алғашқы тәжірибелерді биолог И. В. Мичурин өткізген болатын. Ол өсімдіктерді, атап айтқанда, қарақат пен қарлығанды будандастыру теориясын жасаған. Бірақ әртүрлі елдер селекционерлерінің жүздеген әрекеттері сәттілікке әкелмеді: гибридтер өмір сүруге жарамсыз немесе тұқымсыз болып шықты.

Қарақат пен қарлығанды будандастыруда Макс Планк атындағы институттың неміс мамандары ілгері жылжыды. Олар қырық жыл бойы қашықтықтан будандастырумен жұмыс істеп, ақырында, 1970 жылдары алғашқы нәтижелерге жетті. Кейбір мәліметтер бойынша, өнім беретін гибридтер радиациялық және химиялық әсер ету әдістерін қолдану арқылы алынған.

1989 жылға қарай йошта өнеркәсіптік пайдалануға толығымен дайын болды.

21 ғасырдың басында қарлыған мен қарақаттың басқа будандары да белгілі: Т. С. Звягинаның (КСРО) гибриді, крондаль (АҚШ), крома (Швеция), рике (Венгрия). Олардың барлығында ортақ белгілер бар, бірақ бұтаның пішіні, жидектердің мөлшері, салмағы мен дәмі, сондай-ақ қысқы төзімділігі мен кірістілігі айтарлықтай ерекшеленеді.

Сипаттамасы

Йошта - көпжылдық жидек бұтасы . Бұталар қалың, кең таралған. Олар биіктігі 1,5 м немесе одан да жоғары өркенді құрай отыра тез өседі. Қарлығандарға қарағанда олардың тікенектері жоқ. Орташа есеппен, жемісті бұта әртүрлі жастағы 15-20 үлкен бұтақтардан тұрады. Тәжі диаметрі шамамен 1,5-2 м, тамыр жүйесі 30-40 см тереңдікте жатады.

Жапырақтары қара-жасыл, үлкен және жылтыр, айқын қарақат иісі жоқ. Күзде кеш түседі.

Гүлдері ірі және ашық түсті.

Жидектері күлгін реңктері бар қара түсті. Әдетте 3-5 данамен жиналады. Олар тығыз тері жамылғысымен ерекшеленеді. Мөлшері мен пішіні бойынша шиеге ұқсас. Дәмі тәтті-қышқыл, жағымды мускат жаңғағының татымы сезіледі. Жемістердің орташа салмағы шамамен 3 г құрайды, бірақ кейбір жидектер 5 г жетуі мүмкін. Толық піскен кезде олар түспейді.

Өсімдіктің ерекшелігі - белгілі бір аурулар, қыстың аязы мен зиянкестерге төзімділігі. Өмір сүру ұзақтығы шамамен 20-30 жыл.

Йошта Батыс Еуропада кеңінен таралған.

Йошта сұрыптары

• EMБ - аурулар мен жәндіктерге төзімді, биіктігі 1,8 м дейін - қарлығанның сипаттамаларын көбірек мұраға алған британдық селецияның түрі. Бұл сұрыптың йоштасының гүлденуі шамамен 2 аптаға созылады, жемісі мол, салмағы 5 грамға дейінгі тамаша дәмі бар жидектер шамамен екі ай бойы піседі;

• Крона - швед сұрыпы, орташа өнімді, жидектер үлкен өлшемдермен ерекшеленбейді, бірақ піскеннен кейін олар жерге түспей, ұзақ уақыт бойы бұтада қалады. Осы сұрыпты көбінесе бұталы қоршау және көгалдандыру үшін қолданылады ;

• Рекст - аязға төзімді, өнімді ресейлік сұрып, дәмді жидектер салмағы 3 грамға дейін;

• Йохини - жоғары өнімді сорт, биіктігі 2 м жетеді, өте тәтті жидектерінің дәмі қарлығанға да, қарақатқа да ұқсамайды;

• Моро - биіктігі 2,5 м-ге жететін өсімдік, өлшемі шиедей қара жемістерге ие, күшті мускат жаңғағы хош иісі бар. Йошта Моро жаңа, бағаналы деп аталатын сұрыптарға жатады - ықшам, бірақ биік.

Қолданылуы

Медицинада

Йоштадағы С дәруменінің мөлшері қарақатқа қарағанда төмен, бірақ қарлығанға қарағанда 2-4 есе жоғары (100 г жидектерге орташа есеппен 90-100 мг). Сонымен қатар, йошта Р дәрумені мен антоциандарға бай. Жемістердің жоғары емдік қасиеттері бар - олар қандағы гемоглобин деңгейін жоғарылатады, метаболикалық процестерді жеделдетуге көмектеседі, сонымен қатар асқазан-ішек ауруларын емдеуде қолданылады.

Шаруашылықта

Жидектер 2-3 апта ішінде піседі. Өңдеу шілде айының соңында, жемістер биологиялық жетілуге жеткенде ұсынылады. Піскен жемістердегі қант пен қышқылдықтың арақатынасы қарақатқа қарағанда орта есеппен 0,8 есе, қарлығанға қарағанда 0,3 есе жоғары.

Йошта жидектерін жаңа піскен де, өңделген күйінде де тұтынуға болады.

Піскен жемістерді мұздатып, олардан шырындар, жеміс-жидек сусындары, компоттар, джем, желе, т.б. жасалады. Бұл өнімдер қарапайым қарақаттан жасалғандай дайындалады.