Қазақстан Жоғарғы Соты

Уикипедия — ашық энциклопедиясынан алынған мәлімет
Навигацияға өту Іздеуге өту
Қазақстан Республикасының Жоғарғы Соты
Жоғарғы сот ғимараты
Жалпы мағлұмат
Мемлекет  Қазақстан
Оның алдындағы мекеме Қазақ КСР Жоғарғы соты
Штаб-пәтері Астана қаласы, Қонаев көшесі, 39
Төрағасы Асламбек Мерғалиев
Ресми сайты
sud.gov.kz
Бұл мақала келесі топтама бөлігі:
Қазақстан Республикасының
саяси жүйесі
П: Қазақстан порталы

Қазақстан Республикасының Жоғарғы Соты – Қазақстанның ең жоғары сот органы. Жоғарғы сот төменгі буындағы соттардың азаматтық, қылмыстық, шаруашылық және басқа да сот істері бойынша заңда көрсетілген процесуалды формада олардың қызметтеріне сот қадағалауын жүргізіп, сот практикасы мәселелері бойынша түсінік береді.

Қазақстан Республикасы Конституциялық Кеңесінің 1997 жылғы 6 наурыздағы №3 қаулысына сәйкес "Қазақстан Республикасы Конституциясының 4-бабы 1-тармағының нормасымен бекітілетін, қолданылатын құқық - Жоғарғы Соттың нормативтік қаулылары болып табылады дегенді Қазақстан Республикасының Жоғарғы Соты сот практикасында заңнамалық нормалар, оның ішінде Конституция нормаларын қолдану мәселелері бойынша ғана нормативтік қаулылар шығаруға өкілетті деп түсінген жөн".

Тарихы

[өңдеу | қайнарын өңдеу]

1937 ж. 9 қаңтарда Қазақ КСР Жоғарғы Соты ретінде құрылды.[1] 1993 ж. 28 қаңтарда қабылданған ҚР Конституциясында[2] ҚР-да сот билігі Конституциялық Сотқа, Жоғарғы Сотқа, Жоғары төрелік сотқа және заң бойынша құрылған төменгі тұрған соттарға берілетіндігі белгіленді. Ешқандай өзге орган және өзге тұлға сот билігі функцияларын иеленуге құқығы жоқ.[3] ҚР Президентінің 2001 ж. 22 қаңтардағы Жарлығына[4] сәйкес, ҚР Үкіметінің 2001 ж. 14 сәуірдегі қаулысымен[5] ҚР Әділет министрлігінің Сот қаулыларын орындау жөніндегі комитеті таратылды, атқарушылық құжаттарды орындау жөніндегі функциялары мен өкілеттіктері, сондай-ақ штат саны мен мүлкі ҚР Жоғарғы Соты жанындағы Сот әкімшілігі жөніндегі комитетке және оның облыстардағы, Астана, Алматы қалаларындағы әкімшілеріне берілді.[6]

Судьяға өкiлеттiктер беру тәртiбi

[өңдеу | қайнарын өңдеу]

Жоғарғы Соттың Төрағасын Жоғары Сот Кеңесінің ұсынымына негізделген Қазақстан Президентінің ұсынуы бойынша 5 жыл мерзімге Сенат сайлайды.

Жоғарғы Соттың судьяларын Жоғары Сот Кеңесiнiң кепiлдемесiне негiзделген Қазақстан Президентiнiң ұсынуы бойынша Сенат сайлайды.

Жоғарғы Соттың сот алқаларының төрағаларын Жоғарғы Сот Төрағасының ұсынуы және Жоғарғы Соттың жалпы отырысының шешімі негізінде Жоғары Сот Кеңесінің ұсынымы бойынша 5 жыл мерзімге Қазақстан Президенті тағайындайды.[7]

Жоғарғы сот төрағалары

[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Толық мақаласы: Қазақ КСР және Қазақстан Жоғарғы соты төрағаларының тізімі
  1. Тамас Қалмұхаметұлы Айтмұхаметов (1991—1993)
  2. Михаил Федорович Малахов (желтоқсан 1993—1996)
  3. Мақсұт Сұлтанұлы Нәрікбаев (1996—2000)
  4. Қайрат Әбдіразақұлы Мәми (қыркүйек 2000 — сәуір 2009)
  5. Мұсабек Тұрғынбекұлы Әлімбеков (2009—2011)
  6. Бектас Әбдіханұлы Бекназаров (2011—2013)
  7. Қайрат Әбдіразақұлы Мәми (2013—2017)
  8. Жақып Қажманұлы Асанов (2017—2022)[8]
  9. Асламбек Амангелдіұлы Мерғалиев (2022 жылдан бастап)[9][10]

Құрылымы

[өңдеу | қайнарын өңдеу]
  • Жоғарғы сот төрағасы: Мерғалиев Асламбек Амангелдіұлы (2022 жылғы 8 желтоқсаннан бастап)
  • Әкімшілік істер жөніндегі сот алқасының төрағасы: Тукиев Аслан Сұлтанұлы (2022 жылғы 31 қаңтардан бастап)
  • Қылмыстық істер жөніндегі сот алқасының төрағасы: Рахметуллина Нұргүл Мәуілханқызы (2024 жылғы 19 сәуірден бастап)
  • Азаматтық істер жөніндегі сот алқасының төрағасы: Шәріпов Нұрсерік Кәрімұлы (2022 жылғы 31 қаңтардан бастап)[11]

Дереккөздер

[өңдеу | қайнарын өңдеу]
  1. ↑ 1. Қазақстан Республикасының мемлекеттік мекемелері. Қазақстан Республикасының әлеуметтік-мәдени құрылысты басқару органы, әкімшілік-саяси органдар мен қүқықтық сот органдары (1937- 1977 жж.), 2-т., 3-6., Алматы, 1992, 146-п.2 Қазақстан Республикасының 1993 ж. 28 қаңтарда қабылданған Конституциясы (ҚР Жоғарғы Кеңесінің Жаршысы, 1993, № 3, 54-бап).
  2. ↑ 2. Қазақстан Республикасының 1993 ж. 28 қаңтарда қабылданған Конституциясы (ҚР Жоғарғы Кеңесінің Жаршысы, 1993, № 3, 54-бап).
  3. ↑ 3. 1993-2000 жж. кезеңдегі мемлекеттік органдар туралы мәліметтер:қараңыз-Қазақстан Республикасының мемлекеттік билік органдары (1991 ж. 16 желтоқсан - 2001 ж. 1 қаңтар). Анықтамалық. ҚР ПМ. - Алматы: БҮ "Эдельвейс", 2004. 128-132 б. (Құрастырушылардың ескертпелері).
  4. ↑ 4. "Қазақстан Республикасының құқық қорғау қызметін жетілдіру жөніндегі шаралар туралы" ҚР Президентінің 2001 ж. 22 қаңтардағы 536 Жарлығы (ҚР ПҮАЖ, 2001, № 1-2,2-бап).
  5. ↑ 5. "Қазақстан Республикасының Әділет министрінің Сот қаулыларын орындау жөніндегі комитетін таратудың кейбір мәселелері" ҚР Үкіметінің 2001 ж. 14 сәуірдегі № 494 қаулысы (ҚР ПҮАЖ, 2001, № 14, 174-бап).
  6. ↑ Қазақстан Республикасының мемлекеттік билік органдары (2001-2005 жж.) Анықтамаламық: Екінші шығарылым./Қазақстан Республикасы Президентінің Мұрағаты. – Жауапты редактор: В.Н. Шепель; Алматы: “Эдельвейс” Баспа үйі: 2007. ISBN 9965-602-37-9
  7. ↑ Қазақстан Республикасының сот жүйесі мен судьяларының мәртебесі туралы
  8. ↑ Еліміздің сот жүйесі − заң үстемдігінің кепілі  (қаз.) (22 шілде 2021).
  9. ↑ Асламбек Мерғалиев Жоғарғы Соттың Төрағасы болып сайланды  (қаз.) (8 желтоқсан 2022).
  10. ↑ Жоғарғы Сот Төрағалары | Қазақстан Республикасы Жоғарғы Соты.
  11. ↑ Құрылым
«https://kk.wikipedia.org/w/index.php?title=Қазақстан_Жоғарғы_Соты&oldid=3362035» бетінен алынған