Бас

Жасөспірім басы

Бас

• адам не жануарлар денесінің кеудеден жоғарғы не алдыңғы қозғалмалы бөлігі. Тірі организмдердің эволюциялық даму жолында Бастың денеден жекеленуі моллюскілерде, әсіресе буынаяқтыларда кездесе бастайды. Алғашқы хордалыларда, қабықшалыларда және бассүйексіздерде Бас болмайды. Омыртқалы жануарлардың Басында миы, сезу, көру, есіту, ауыз, жұтқыншақ органдары орналасады. Дөңгелек ауыздылар мен балықтарда Бас омыртқа жотасымен қозғалмай жалғасады. Бауырымен жорғалаушылар, құстар, сүтқоректілердің Басы қозғалмалы келеді.
• мамандық, қызмет атауымен тіркесіп лауазымды, дәрежені білдіретін ұғым. Мысалы, бас редактор, бас дәрігер, бас инженер, бас би, бас балуан, т.б. Сондай-ақ, Бас сөзі кейбір күнделікті тұтыну заттарымен (бау, ескек, арқан, т.б.), жиын, той, мерекелерде берілетін кәделі сый атауларымен (бәйге, жүлде, табақ) тіркескенде, оларға басты, негізгі деген мағына үстейді.

^[1]

• (итал. bassо - төменгі), музыкада - әнші ер адамның ең төменгі дауысы. Басты жоғары (үнді, итал.bassо сапіапіе) және төменгі (терең, итал. Ьаззо ргоіттсіо) деп екіге бөледі. Жоғарғы Бас лирик, немесе драм. бағытта болуы мүмкін. Басқа арналып қазақ операларындағы Есен (Ғ.Жүбанова, "Еңлік - Кебек"), Тайлық хан (Е.Рахмадиев, "Алпамыс"), Жанбота (М.Төлебаев, "Біржан - Сара"), т.б. партиялары жазылған. Бас дауысындағы әншілер: Ф.Галли, Л.Лаблаш, Э.Пинца (Ита-лия), П.Плансон, Л.Ротье (Фракция), Ф.И. Шаляпин, О.А.Петров, М.Д.Михайлов (Ресей), Қ.Байжанов, Е.И.Исаков, М.Мұсабаев (Қазақстан), т.б. бар;
• Музыкалық аспаптардың төменгі дыбыс шығаратын ішектері мен клавиш, сондай-ақ, төменгі регистрдегі үрмелі немесе ішекті (труба, контрабас, саксафон Бас, т.б.) аспаптарды да Бас дейді. Қазір қазақтың ұлт аспаптар оркестріне Бас-домбыра қосылған.
• Бас-көп дауысты музыкалық шығармалардағы ең төменгі партия.^[2]