Жапон ұлттық қуыршақтары
'Жапон ұлттық қуыршақтары, Жапон дәстүрлі қуыршақтары немесе «нингё» (жап. 人形). Нинге жапон тілінен “қуыршақ” дегенді білдіреді. Осы сөзді жазу үшін сәйкесінше “адам” және “пішін” дегенді білдіретін 人 және 形 иероглифтары қолданылады.
Маңызы[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Жапон қуыршақтарының көптеген түрлері бар, кейбіреулері балаларды, басқалары император сарайын, жауынгерлер мен батырларды,ертегі кейіпкерлерін, құдайлар мен әзәзілдерді бейнелейді. Қуыршақтардың үлкен бөлігі қарапайым сыйлықтар немесе мереке-мейрамдарға арнап жасалынады. Осындай мейрамдардың біреуі Хинамацури - қыздар мерекесі. Қуыршақтардың қалған бөлігі саяхатшыларға кәдесыйлар ретінде сатылуы үшін жасап шығарылады.
Тарихы[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Ең ежелгі қуыршақтар, археологиялық қазбалар кезінде табылған, Дземон кезеңіне жатады. Алғашқы кездерде қуыршақтарды тұмар немесе талисман ретінде қолданатын. Қуыршақ жасау өнерінің гүлдену кезеңі Эдо заманына сай келеді. Дәл осы дәуірден бастап қуршақтың әртүрлі пішінде және әртүрлі қолданысқа жасалануы басталды. 1936 жылдан бастап қуыршақ жасау өнері Жапонияда ресми түрде қабылданды. 1955 жылдан бастап әр көктемде қуыршақ дайындайтын ең жақсы шеберлер жапон үкіметінің “Тірі ұлттық қазына” (нингэн кокухо) атты лауазымына ие бола алады. Қуыршақ жасалу барасына ағаш, қағаз, мата, саз және тірі хризонтемаларды қолданады.
Жапон қуыршақтарының түрлері[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Хина-нингё — Хинамацури мерекесіне арналған қуыршақтар. Олар император жанұясын бейнелейді.Бұл қуыршақтар өте бағалы, себебі оларды өте қымбат материалдардан жасайды, және де бұл қуыршақтар жапон отбасыларында атадан-балаға мұра ретінде беріледі.
'Гогацу-нингё (тура аударылымы - мамыр қуыршақтары) немесе муся-нингё — «Танго но секку» (қазіргі кезде — «Балалар күні») мейрамына арналған қуыршақтар. Жиі жағдайларда қуыршақтар ат-жарақтарды киген самурайларды, тарихи тұлғаларды (Дзимму императоры, Дзингу ханшайымы), жапон эпосының кейіпкерлерін (Момотаро), сонымен қоса жолбарыс пен жылқының мүсіндерін бейнелейді.
Каракури-нингё — механикалық қуыршақтар.
Госё-нингё — қалың бетті балалардың мүсіндері. Олар арнайы ағаштан жасалынып, үсті үгітілген устрица қабыршақтары бар қоспамен өңделеді. Бұл қоспа «гофун» деп аталады. Бастапқы кезде бұл қуыршақтар императорлардың шеберлерімен орындалатын, осыдан қуыршақ атауы да шықты. Госё-нингё жапон тілінен “сарай қуыршақтары ” деп аударылады. Госё-нингё қуыршақтарын көбінесе алыс сапардың алдында тұмар ретінде сыйға беріледі.
Кимекоми-нингё — мата жабыстырылған ағаш қуыршақтары. Бұл қуыршақ түрінің пайда болу тарихын Киотодағы Камо ғибадатханасымен байланыстырады. Себебі осы ғибадатханада XVIII ғасыр басында монахтар бойтұмарлар мен кәдесыйларды әзірлеп сатқан. Қазіргі таңдағы кимекоми-нингё ағаштық қоспадан жасалынады, ал бұрынғы кезде қуыршақтар бүтін ағаштан ойылып жасалынатын. Көбінесе қуыршақ жасалуына павлония ағашы қолданылады. Қуыршақ денесінде арнайы тілімдер жасалынады, сол тілімдерге мата бөлшектері бекітіледі. Жапон тілінен киме — ағаш қыры, ал коми — бекіту дегенді білдіреді.
Хаката-нингё — керамикалық куыршақтар. Осындай алғашқы мүсіншелер, кейбір аңыздарға сәйкес, Фукуока перфектурасында XVII ғасырдан бастап жасалына басталды. 1990 жылы Хаката қуыршақтары Париж қаласында өткен көрмеде көрсетілді. 1924 жылы билеп жүрген үш қызды бейнелеген хаката қуыршақтары Париждегі Халықаралық жәрмеңкеде күміс марапатқа ие болды.
Кокэси — ағаштан егеуленген және түрлі түсті бояумен боялған қуыршақтар.
Дарума — неваляшка қуыршағы.
Кику-нингё — тірі бақытгүлдерінен жасалған қуыршақтар. Қуыршақ денесі бамбуктан құрастырылады, және оларға тамырымен бірге жерден қазып алынған, кішкентай гүлдері бар бақытгүлдер бекітіледі. Бақытгүлдер барынша ұзақ тұруы үшін олардың тамырларын мүкке орайды. Кику-нингё қуыршақтарының биіктігі шамамен адaм бойымен тең. Қуыршақ қалған бөліктері (Беті, қолдары, аяқтары) папье-машедан жасалынады. Осы қуыршақтардың көбісі Нихонмацу мен Хариката қалаларында күз мезгілінде өтетін дәстүрлі көрмелерге арналып жасалынады.