Мазмұнға өту

Иокто-

Уикипедия — ашық энциклопедиясынан алынған мәлімет

Иокто- (белгілеу: қазақ «и», халықаралық «y»[1]) — мәннің 10-24 санына көбейтілгендікті немесе септиллион (1 000 000 000 000 000 000 000 000) есе кішірейтілгендікті көрсететін қосымша[2][3]. Қосымшаның белгісі өлшем бірлігі белгісінің алдында жазылады, мысалы: иоктосекунд — ис, ys.

Атауы ежелгі гректің ὀκτώ [októ]сегіз сөзінен шыққан, өйткені ол 10008 санына эквивалентті. СИ қосымшасы ретінде 1991 жылы XIX Салмақтар мен шаралар бойынша бас конференцияда қабылданды.[4][5] 2014 жылға сәйкес иокто- ең кіші бөлшекті қосымша болып табылады, алайда, қазіргі таңда 1027не бөлетін қосымшаның енгізілуі талқыланып жатыр.

Мысалы:

Физикада субатомды бөлшектерді өлшеуге қолдануға болады:

Глазманың бар болу уақыты — бірнеше иоктосекунд[6], ал кварк-глюонды плазманың уақыты — ондаған иоктосекунд[7].


Кесте 1 — SI префикстері
Атауы йотта- зетта- екса- пета- тера- гига- мега- кило- һекто- дека-
Халықаралық
белгілеуі
Y Z E P T G M k h da
Еселігі 1024 1021 1018 1015 1012 109 106 103 102 101
Атауы деси- сенти- милли- микро- нано- пико- фемто- атто- зепто- йокто-
Халықаралық
белгілеуі
d c m µ n p f a z y
Еселігі 10−1 10−2 10−3 10−6 10−9 10−12 10−15 10−18 10−21 10−24

Тағы қараңыз

[өңдеу | қайнарын өңдеу]

Дереккөздер

[өңдеу | қайнарын өңдеу]
  1. ФИЗИКАЛЫҚ ШАМАЛАР БІРЛІКТЕРІ МЕМСТ 8.417-81
  2. ГОСТ 8.417-2002. Государственная система обеспечения единства измерений. Единицы величин. Басты дереккөзінен мұрағатталған 10 қараша 2012.(қолжетпейтін сілтеме) Тексерілді, 24 наурыз 2013.
  3. Постановление Правительства РФ от 31 октября 2009 г. N 879 Об утверждении положения о единицах величин, допускаемых к применению в Российской Федерации
  4. [https://web.archive.org/web/20170814094625/http://www.bipm.org/utils/common/pdf/si_brochure_8_en.pdf#page=72/ Мұрағатталған 14 тамыздың 2017 жылы. The SI brochure Салмақтар мен шаралардың халықаралық бюросы]
  5. XIX Салмақтар мен шаралар бойынша бас конференциясының 10 резолюциясы (1991)  (ағыл.). Салмақтар мен шаралардың халықаралық бюросы. Басты дереккөзінен мұрағатталған 18 сәуір 2013.(қолжетпейтін сілтеме) Тексерілді, 5 сәуір 2013.
  6. Игорь Иванов Как расщепляют мгновение. Элементы.ру (29.06.2009). Басты дереккөзінен мұрағатталған 8 желтоқсан 2012. Тексерілді, 29 қараша 2012.
  7. Мгновение Йоктосекунды
Метрлік префикстері
Префикс Символы 1000m 10n Ондық Қысқа шкаласы Ұзын шкаласы Кейін[n 1]
иотта Y 10008 1024 1000000000000000000000000 септиллион квадриллион 1991
зетта Z 10007 1021 1000000000000000000000 секстиллион триллиард 1991
екса E 10006 1018 1000000000000000000 квинтиллион триллион 1975
пета P 10005 1015 1000000000000000 квадриллион billiard 1975
тера T 10004 1012 1000000000000 trillion billion 1960
гига G 10003 109 1000000000 billion milliard 1960
мега M 10002 106 1000000 миллион 1960
кило k 10001 103 1000 мың 1795
хецто h 10002/3 102 100 жүз 1795
деца da 10001/3 101 10 он 1795
10000 100 1 бір
деси d 1000−1/3 10−1 0.1 оннан бір 1795
сенти c 1000−2/3 10−2 0.01 жүзден бір 1795
милли m 1000−1 10−3 0.001 мыңнан бір 1795
микро μ 1000−2 10−6 0.000001 миллионнан бір 1960
нано n 1000−3 10−9 0.000000001 billionth миллиардтан бір 1960
пико p 1000−4 10−12 0.000000000001 триллионнан бір billionth 1960
фемто f 1000−5 10−15 0.000000000000001 квадриллионнан бір billiardth 1964
атто a 1000−6 10−18 0.000000000000000001 квинтриллионнан бір триллионнан бір 1964
зепто z 1000−7 10−21 0.000000000000000000001 секстиллионнан бір триллиарттан бір 1991
иокто y 1000−8 10−24 0.000000000000000000000001 септиллионнан бір квадриллионн бір 1991
  1. The metric system was introduced in 1795 with six prefixes. The other dates relate to recognition by a resolution of the CGPM.