Италиядағы ЮНЕСКО Әлемдік мұра нысандар тізімі

ЮНЕСКО Әлемдік мұра тізімінде Италияның 50 нысаны бар (2014 жылғы мәліметі бойынша). Бұл нысан тізімге 46 нысан мәдени, 4 табиғи критерийлар бойынша іліккен^[1]. Бұдан басқа, 2014 жылғы жағдайына сәйкес Италия аймағындағы Әлемдік мұра тізіміне 40 нысан үміткер ретінде тіркелген^[2].

Тізім

Берілген кестеде нысандар Юнеско Әлемдік мұра тізіміне қосылуының хронологиялық тәртібінде орналасқан

#	Аты	Мекені	Жасалған кезі	Тізімге кірген жылы	№	Талаптар
1	Валькамоника петроглифтары (итал. Incisioni rupestri della Valcamonica)	Брешия Ломбардия	б.з.б.VIмыңжылдықтан бастап	1979	94	iii, vi
2	Римнің тарихи орталығы және Ватиканның меншігі, оның ішіндеСан-Паоло-фуори-ле-Мура шіркеуі (итал. Centro storico di Roma, le proprietà extraterritoriali della Santa Sede nella città e la Basilica di San Paolo fuori le mura)	Рим қаласы Лацио Ватиканмен бірге )	б.з.б.VIII ғ.	1980	91	i, ii, iii, iv, vi
3	Санта-Мария-делле-Грацие шіркеуі Леонардо да Винчидің «L'Ultima Cena» фрескасымен бірге (итал. Chiesa e Convento Domenicano di Santa Maria delle Grazie con «L'Ultima Cena» di Leonardo da Vinci - Milano)	Милан қаласы Ломбардия	XV ғ.	1980	93	i, ii
4	Флоренция қаласының тарихи орталығы (итал. Centro storico di Firenze)	Флоренция Тоскана	XV-XVI ғ.	1982	174	i, ii, iii, iv, vi
5	Венеция жәнеВенециялық лагуна (итал. Venezia e la sua laguna)	Провинция: Венеция Регион: Венето	V ғ.	1987	394	i, ii, iii, iv, v, vi
6	Пьяцца деи Мираколи (итал. Piazza del Duomo, Pisa)	Пиза қаласы Пиза провинциясы Тоскана	XI-XIV ғ.	1987	395	i, ii, iv, vi
7	Сан-Джиминьяно қаласының тарихи орталығы (итал. Centro storico di San Gimignano)	Сиена провинциясы Тоскана	—	1990	550	i, iii, iv
8	И-Сасси-ди-Матера (итал. Sassi di Matera)	Матера провинциясы Базиликата	—	1993	670	iii, iv, v
9	Виченца қаласы және Венетодағы Андреа Палладио виллалары (итал. Città di Vicenza e le Ville palladiane del Veneto)	Венето	—	1994 1996	712	i, ii
10	Сиена қаласының тарихи орталығы (итал. Centro storico di Siena)	Сиена провинциясы Тоскана	XII-XV ғ.	1995	717	i, ii, iv
11	Неаполь қаласының тарихи орталығы (итал. Centro storico di Napoli)	Неаполь провинциясы Кампания	—	1995	726	ii, iv
12	Креспи-д'Адда (итал. Crespi d'Adda)	Бергамо провинциясы Ломбардия	XIX-XX ғ.	1995	730	iv, v
13	Феррара ренессанс қаласы және По өзенінің сағасы (итал. Ferrara, città del Rinascimento e il suo Delta del Po)	Феррара провинциясы Эмилия-Романья	XV-XVI ғ.	1995 (расширен в 1999)	733	ii, iii, iv, v, vi
14	Кастель-дель-Монте бекеті (итал. Castel del Monte)	Андрия қаласы Барлетта-Андрия-Трани провинциясы Апулия	XIII ғ.	1996	398	i, ii, iii
15	Альберобелло қаласындағы «Трулло» (итал. Trulli di Alberobello)	Бари провинциясы Апулия	XVI ғ.	1996	787	iii, iv, v
16	Равенна қаласындағы көне христиан ескерткіштері (итал. Primi monumenti cristiani di Ravenna)	Равенна Эмилия-Романья	V-VI ғ.	1996	788	i, ii, iii, iv
17	Пьенца қаласының тарихи орталығы (итал. Centro storico di Pienza)	Сиена Тоскана	XV ғ.	1996	789	i, ii, iv
18	Казертадағы корольдік сарай паркімен бірге, акведук Ванвителли және Сан-Леучо фабрикалық елді мекені (итал. Palazzo Reale di Caserta con il Parco, Acquedotto di Vanvitelli e complesso di San Leucio)	Кампания	XVIII ғ.	1997	549	i, ii, iii, iv
19	Турин қаласының және оның маңындағы сарайлар (итал. Residenze sabaude di Torino e dintorni)	Турин Пьемонт	XVI ғ.	1997	823	i, ii, iv, v
20	Падуя қаласындағы ботаникалық бақ (итал. Orto Botanico di Padova)	Падуя Венето	1545 год	1997	824	ii, iii
21	Портовенере қаласы, Чинкве-Терре мәдени ландшафты, Пальмария аралдары, Тино және Тинетто (итал. Porto Venere, le Cinque Terre e le isole di Palmaria, Tino e Tinetto)	Лигурия	—	1997	826	ii, iv, v
22	Модена қаласындағы кафедралық собор, Торре-Чивика мұнарасы және Пьяцца-Гранде алаңы (итал. Duomo, Torre Civica e Piazza Grande di Modena)	Модена Эмилия-Романья	XII ғ.	1997	827	i, ii, iii, iv
23	Помпеи, Геркуланум және Торре-Аннунциата археологиялық аймақтар (итал. Aree archeologiche di Pompei, Ercolano e Torre Annunziata)	Кампания	I ғ.	1997	829	iii, iv, v
24	Костьера-Амальфиана (итал. Costiera amalfitana)	Салерно Кампания	XI ғ.	1997	830	ii, iv, v
25	Агридженто қаласындағы археологилық ескерткіштер (итал. Parco Archeologico e Paesaggistico della Valle dei Templi di Agrigento)	Агридженто Сицилия	б.з.б.VI ғ.	1997	831	i, ii, iii, iv
26	Су-Нуракси-ди-Барумини тарихқа дейінгі мұнаралар (итал. Su Nuraxi)	Ең жақын елді мекен: Барумини Медио-Кампидано Сардиния	б.з.б.2000 жыл	1997	833	i, iii, iv
27	Вилла Дель-Казале (итал. Villa Romana del Casale)	Ең жақын елді мекен: Пьяцца-Армерина Энна Сицилия	IV ғ.	1998	832	i, ii, iii
28	Аквилеядағы археологиялық қорық пен Патриаркале базилика (итал. Zona archeologica e Basilica Patriarcale di Aquileia)	Гориция Фриули-Венеция-Джулия	V ғ.	1998	825	iii, iv, vi
29	Урбино қаласының тарихи орталығы (итал. Centro storico di Urbino)	Пезаро-э-Урбино Марке	XV ғ.	1998	828	ii, iv
30	Чиленто ауданының мәдени ландшафты, Валло-ди-Диано ұлттық паркі, Пестум және Элеяның археологиялық ескерткіштері, Чертоза-ди-Падула монастырі (итал. Parco nazionale del Cilento, Vallo di Diano con i siti archeologici di Paestum Velia, e la Certosa di Padula)	Кампания	—	1998	842	iii, iv
31	Тиволидағы Вилла Адриана (итал. Villa Adriana)	Рим Лацио	II ғ.	1999	907	i, ii, iii
32	Верона (итал. Città di Verona)	Верона Венето	б.з.б.I-XIV ғ.	2000	797	ii, iv
33	Ассизи қаласындағы Сан-Франческо шіркеуі және т.б. фрацискандық құрметті жерлері (итал. Assisi, Basilica di San Francesco e altri luoghi francescani)	Перуджа Умбрия	Орта ғасырлар	2000	990	i, ii, iii, iv, vi
34	Изоле-Эолие (итал. Isole Eolie)	Мессина Сицилия	Плейстоцен — Голоцен	2000	908	viii
35	Тиволидағы Вилла д'Эсте (итал. Villa d'Este)	Рим Лацио	XVI ғ.	2001	1025	i, ii, iii, iv, vi
36	Валь-ди-Нотодағы бергі барокко қалалары (итал. Città tardo barocche del Val di Noto (Sicilia sud orientale))	Рагуза, Сиракуза Сицилия	1693	2002	1024	i, ii, iv, v
37	Пьемонт және Ломбардиядағы Сакри-Монти кешені (итал. Sacri Monti del Piemonte e della Lombardia)	Пьемонт, Ломбардия	XVI-XVII ғ.	2003	1068	ii, iv
38	Валь д'Орча мәдени ландшафты (итал. Val d'Orcia)	Ең жақын елді мекен: Сиена Сиена Тоскана	XIV-XV ғ.	2004	1026	iv, vi
39	Черветери және Тарквиниядағы этрус қорымдары (итал. Necropoli etrusche di Cerveteri e Tarquinia)	Рим, Витербо Лацио	б.з.б.IX-I ғ.	2004	1158	i, iii, iv
40	Ежелгі Сиракуза және Панталика қорымы (итал. Siracusa e la Necropoli Rupestre di Pantalica)	Сиракуза Сицилия	б.з.б.XIII-VII ғ.	2005	1200	ii, iii, iv, vi
41	Генуядағы Ле-Страде-Нуове көшесі және Палацци-деи-Ролли сарайлар кешені (итал. Genova: Le Strade Nuove ed il complesso dei Palazzi dei Rolli)	Генуя Лигурия	XVI ғ. соңы - XVII ғ. басы	2006	1211	ii, iv
42	Ретика темір жолы (итал. Ferrovia retica nel paesaggio dell'Albula e del Bernina)	Ең жақын елді мекен: Тирано Сондрио Ломбардия Швейцариямен бірге	1904	2008	1276	ii, iv
43	Мантуя және Саббьонета (итал. Mantova e Sabbioneta)	Мантуя Ломбардия	XI-XVI ғ.	2008	1287	ii, iii
44	Доломит Альпылар (итал. Dolomiti)	Венето, Трентино — Альто-Адидже	—	2009	1237	vii, viii
45	Монте-Сан-Джорджио (итал. Monte San Giorgio)	Варезе Ломбардия Швейцариямен бірге	—	2003 (расширен в 2010)	1090	viii
46	Италиядағы лонгобардтар (итал. Longobardi in Italia: i luoghi del potere (568-774))	Удине, Брешия, Варезе, Перуджа, Беневенто, Фоджа Фриули-Венеция-Джулия, Ломбардия, Умбрия, Кампания, Апулия	VI -VIII ғ.	2011	1318	ii, iii, vi
47	Альпының маңындағы тарихтан бұрынғы бағана үстіндегі тұрғын жайлар (итал. Antichi insediamenti sulle Alpi)	Фриули-Венеция-Джулия, Ломбардия, Пьемонт, Трентино — Альто-Адидже Франциямен , Германиямен , Швейцариямен , Австриейямен , Словениямен ) бірге	б.з.б.V-I мыңжылдықтар	2011	1363	iii, iv
48	Этна жанартауы (итал. Etna)	Ең жақын елді мекен: Катания Катания Сицилия	—	2013	1427	viii
49	Тосканадағы Медичи әулетінің сарайлары, бақтары және қала сыртындағы виллалары (лит. Ville e Giardini medicei in Toscana)	Прато, Флоренция Тоскана	XV ғ.	2013	175	ii, iv, vi
50	Италиялық жүзім егісінің табиға ландшафты: Ланге-Роеро және Монферрат (итал. Paesaggio vitivinicolo del Piemonte: Langhe, Roero e Monferrato)	Пьемонт, Ломбардия	—	2014	1390	iii, v

Әлемдік мұра тізіміне үміткер нысандар

Берілген кестеде нысандар Юнеско Әлемдік мұра тізіміне қосылуының хронологиялық тәртібінде орналасқан

**Әлемдік мұра тізіміне үміткер нысандар**
#	Аты	Орналасуы	Құрылған уақыты	Тізімге кірген уақыты	№
1	Лаго-Маджоре және Орта көлдері (итал. Lago Maggiore e Lago d'Orta)	Новара, Вербано-Кузьо-Оссола, Варезе Пьемонт, Ломбардия	—	2006	325	ii, vi
2	Павияның және Чертозаның тарихи орталығы (итал. Centro storico di Pavia e Certosa di Pavia)	Провинция: Павия Ломбардия	XIV ғ.	2006	327	ii, iv, v
3	Бергамо (итал. Bergamo)	Бергамо Ломбардия	I ғ.	2006	331	iv
4	Хэнбери ботаникалық бағы (итал. Giardini Botanici Hanbury)	Вентимилья Империя Лигурия	XIX ғ.	2006	336	ii, iv
5	Лукканың тарихи орталығы (итал. Centro storico di Lucca)	Лукка Тоскана	XII ғ.	2006	340	ii, iv
6	Орвието (итал. Orvieto)	Терни Умбрия	XII ғ.	2006	344	i, iv, v
7	Аппиа жолы (лит. Via Appia)	Лацио, Апулия, Кампания, Молизе	IV ғ.	2006	349	i, iii iv, v, vi
8	Папа ақсүйектер отбасыларының виллалары (лит. Ville della nobiltà papale)	Рим, Витербо Лацио	XVI ғ.	2006	351	i, ii, iii, iv
9	Парманың тарихи орталығы (итал. Centro storico di Parma)	Провинция: Парма Регион: Эмилия-Романья	С XI века	2006	1148	i, ii, iv
10	Саленто және Барокко Леччезедағы тарихи ескерткіштер (итал. Salento e Barocco leccese)	Апулия	XVI-XVIII ғ.	2006	1149	i, iii, iv
11	Каттолика ди Стило және басқа византия-базилиан кешендері (итал. Cattolica di Stilo e altri siti basiliano-bizantino calabresi)	Стило Реджо-Калабрия Калабрия	XI ғ.	2006	1150	ii, iii, iv
12	Ористано шығанағының ылғал жерлері, Синис түбегі және Маль-ди-Вентре аралы (итал. Stagni di golfo di Oristano / Penisola del Sinis / Isola Mal di Ventre)	Ористано Сардиния	—	2006	1152	ix, x
13	Скровеньи капелласы (итал. Cappella degli Scrovegni)	Падуя Падуя Венето	1300—1303	2006	1153	i, ii, iii
14	Пальманова қала-бекет (итал. Palmanova)	Удине Фриули-Венеция-Джулия	XVI-XVII ғ.	2006	1154	i, iii, iv
15	Апулиядағы роман шіркеулері (итал. Cattedrali romaniche di Puglia)	Апулия	XI-XIII ғ.	2006	1160	ii, iii, iv
16	Таормина және Изола-Белла (итал. Taormina e Isola Bella)	Мессина Сицилия	XIV ғ.	2006	1164	iii, iv, vi
17	Ла-Маддалена архипелагы және Бонифачо бұғазының аралдары (итал. Arcipelago della Maddalena e gruppo di isole di bocche di Bonifacio)	Ольбия-Темпио Сардиния	—	2006	2028	vii, ix, x
18	Мотия аралы және Лилибей көне қаласы (итал. Mozia e Lilibeo)	Трапани Сицилия	б.з.б. XII ғ.	2006	2029	iii, iv, vi
19	Флегрей жазығындағы брадисейсмдер (итал. Il bradisismo nei Campi Flegrei)	Неаполь Неаполь Кампания	—	2006	2030	vii, viii, x
20	Каската-делле-Марморе қолдан жасалған сарқырама және Вальнерина жазығы (итал. Cascata delle Marmore e Valnerina)	Терни Терни Умбрия	—	2006	2031	i, iv, v, vi
21	Лигурий теңізіндегі халықаралық киттер қорығы (итал. Santuario per i mammiferi marini)	Лигурия, Тоскана, Сардиния	—	2006	2032	vii, ix, x
22	Азинара аралы (итал. Asinara)	Сассари Сардиния	—	2006	5002	vii, ix, x
23	Сульчис-Иглесьенте тарихи аймағы (итал. Sulcis-Iglesiente)	Сардиния	—	2006	5003	ix, x
24	Каррарадағы мәрмәр кашалатын орындар (итал. Carrara)	Масса-Каррара Тоскана	—	2006	5004	ii, vi, vii, viii, ix, x
25	Трансуманца: Италияның корольдік мал айдау жолдары (итал. La transumanza: i Regi Tratturi)	Абруццо, Молизе, Кампания, Апулия	—	2006	5005	ii, iii, x
26	Вольтерраның тарихи орталығы және мәдени ланшафты (итал. Centro storico di Volterra)	Пиза Тоскана	б.з.б. IV ғ.	2006	5006	iv, v
27	Аниене өзенінің алабы жәнеГригориан вилласы (итал. Valle dell'Aniene e Villa Gregoriana)	Тиволи Рим Лацио	XIX ғ.	2006	5008	i, ii, iii, iv
28	Мурджия карст платосы (итал. Murgia)	Бари Апулия	—	2006	5009	iii, vii, viii
29	Болоньядағы кіші порттар (итал. Portici a Bologna)	Болонья Эмилия-Романья	XI-XX ғ.	2006	5010	iii, iv, v
30	Апулиядағы карст үңгірлері (итал. Grotte della Puglia)	Лечче Апулия	—	2006	5011	i, ii, iii
31	Алессандрия цитаделі (итал. Cittadella di Alessandria)	Алессандрия Пьемонт	XVIII ғ.	2006	5013	ii, iii, iv
32	Изерниа-ла-Пинета және Нотарчирикодағы төменгі неолит тас қазбалары (итал. Sito archeologico del Paleolitico di Isernia La Pineta e di Notarchirico)	Веноза Потенца Базиликата	—	2006	5020	iii, iv, vi
33	Монблан тау массивы (итал. Massiccio del Monte Bianco)	Валле-д’Аоста Валле-д’Аоста	—	2008	5265	vii, viii, ix, x
34	Палермодағы араб-норман архитектурасы/ Чефалу соборлары / Монреале соборы (итал. Palermo / Duomo di Cefalù / Duomo di Monreale)	Палермо Сицилия	XI-XIII ғ.	2010	5565	i, ii, iv
35	Конельяно және Вальдоббьаденедегі просекко өндіру орындары мен жүзімдіктер (итал. Prosecco di Conegliano e Valdobbiadene)	Тревизо Венето	—	2010	5566	iii, v, vi
36	Сила ұлттық паркі (итал. Parco nazionale della Sila)	Кротоне Катандзаро, Кротоне, Козенца Калабрия	—	2012	5669	viii, ix, x
37	Иврея (итал. Ivrea)	Турин Пьемонт	XX ғ.	2012	5736	ii, iv, vi
38	Теңіз жағалауындағы Альпы (итал. Mercantour/Alpi Marittime)	Кунео, Империя Пьемонт, Лигурия	—	2013	5820	viii, ix, x
39	XV — XVII ғ-дағы Венеция республикасының қорғаныс құрылыстары (итал. Fortificazioni veneziane degli XV — XVII secoli) * Бергамо * Пескьера-дель-Гарда * Пальманова	Ломбардия, Венето, Фриули-Венеция-Джулия	XV-XVII ғ.	2013	5844	ii, iii, iv
40	Еуропаның атақты батпақ шипажайлары (итал. Montecatini Terme) * Монтекатини-Терме	Пистоя Тоскана	XX ғ.	2014	5928	ii, iii, iv, vi

Дереккөздер

↑ Критерии. Басты дереккөзінен мұрағатталған 29 Қазан 2012.
↑ Tentative (ағыл.). UNESCO World Heritage Centre. — Италиядағы ЮНЕСКО Әлемдік мұра нысандар тізіміне үміткерлер. Басты дереккөзінен мұрағатталған 5 Ақпан 2012. Тексерілді, 30 тамыз 2011.

Тағы қараңыз

Сыртқы сілтемелер

[1] Критерии. Басты дереккөзінен мұрағатталған 29 Қазан 2012.

[italy-tentative-2] Tentative (ағыл.). UNESCO World Heritage Centre. — Италиядағы ЮНЕСКО Әлемдік мұра нысандар тізіміне үміткерлер. Басты дереккөзінен мұрағатталған 5 Ақпан 2012. Тексерілді, 30 тамыз 2011.

[1]

[2]