Кеңес Одағы генералиссимусы
| Кеңес Одағы генералиссимусы | |||
| орыс. Генералиссимус Советского Союза | |||
| |||
| Мемлекеті | |||
|---|---|---|---|
| Жоғары шен |
Жоқ | ||
| Кіші шен | |||
Кеңес Одағы генералиссимусы (орыс. Генералиссимус Советского Союза) — КСРО Қарулы Күштеріндегі жеке жоғары әскери атақ.
Бұл атақ КСРО Жоғарғы Кеңесі төралқасының 1945 жылғы 26 маусымдағы Жарлығымен Мәскеудегі «Рессора» зауытының жұмысшылары, инженерлі-техникалық қызметкерлері мен қызметкерлерінің 1943 жылғы 6 ақпандағы ұжымдық өтінішін және майдан әскерлерінің, Қызыл Әскер Бас штабы және Әскери-теңіз күштері қолбасшыларының 1945 жылғы 24 маусымдағы жазбасын қарау негізінде енгізілді. Келесі күні, 27 маусымда, БК(б)П ОК саяси бюросының ұсынысы және майдан қолбасшыларының жазбаша ұсынысы бойынша «Ұлы Отан соғысындағы ерекше сіңірген еңбегі үшін И.В.Сталинге атақ берілді. Сондай-ақ «Жеңіс» ордені мен Кеңес Одағының Батыры атағын алды.
Тарихы[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Замандастарының естеліктеріне сәйкес, генералиссимус әскери атағын беру мәселесі бірнеше рет талқыланды, бірақ И.В.Сталин бұл ұсынысты үнемі қабылдамады. Кеңес Одағы маршалы К.К.Рокоссовский араласқаннан кейін ғана (ол: «Жолдас Сталин, сіз де маршалсыз, мен де маршалмын. Сіз мені жазалай алмайсыз!» деп айтқан кезде) келісімін берді.
Киімі мен иық белгісі[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Кеңес Одағы генералиссимусының киімі мен айырым белгілері әзірленіп, Қызыл Әскердің тыл қызметінде бекітуге ұсынылды, бірақ И.В.Сталиннің көзі тірісінде олар ресми түрде бекітілмеді, ал ол қайтыс болғаннан кейін бұл қажеттілік жойылды.
Бірде Кремльге есеп беруге келгенде, Антонов екеуміз Сталиннің қабылдау бөлмесінде Қызыл Әскердің бас интенданты П.И.Драчевті кездестірдік. Ол бізге белгісіз пішімді сәнді әскери киім киген. Мундир Кутузов кезіндегі үлгі бойынша тігілген, жағасы тік еді. Шалбар заманауи көрінгенімен, алтын жалатылған бұлықпен жарқырап тұрды. Біз мұндай оперетталық киіміне таң қалып, тоқтап, біртүрлі костюмге қараған кезде, Драчев ақырын ғана: «Генералиссимусқа арналған жаңа киім», — деді.
Сталиннің кабинетінде Саяси Бюроның мүшелері болды. Баяндаманы тыл басшысы армия генералы Хрулев жүргізді. Баяндамасын аяқтап, жиналғандарға жаңа әскери киімді көрсетуге рұқсат сұрады. Сталиннің көңіл-күйі көтеріңкі болған еді: «Келіңіз, Бас штаб та көреді», — деді.
Қабылдау бөлмедегілерге белгі берді. Драчев кірді. Сталин оған үстірт көз салып байқады да, мұңайып кетті. Бұл қандай киім екенін болжаса керек.
— Кімді осылай киіндірмексіңдер? — деп басын сәл ғана изеп, бас интендантқа қарап сұрады.
— Бұл генералиссимусқа ұсынылған киім, — деп жауап берді Хрулев.
— Кімге? — деп қайталап сұрады Сталин.
— Сізге, жолдас Сталин.
Жоғарғы Бас қолбасшы Драчевке кетуге бұйрық берді. Генералиссимустың киімі сол беті жасалмады. Сталин өмірінің соңына дейін маршалдық киімді киіп жүре берді.
Шындығында, Кеңес Одағы генералиссимусы Сталин жағасы қайырма және төрт қалталы, бірақ ерекше ашық сұр түсті, стандартты кесілген генералдық китель (иық белгілері енгізілгенге дейін) киген. Кителдегі иық белгілері - Кеңес Одағы маршалыкындей болды. Ілгектері генералдық шинелді алтын жиектері мен түймелері бар қызыл түсті. Бұл киімі ресми қабылданған және кейіптер мен плакаттарда бейнеленетін.
Төменде Кеңес Одағы генералиссимусының иық белгілері мен эполеттың жобалары берілген.
-
-
-
-
-
-
Бұл эполет генералиссимустың тігілген мундирінде бар
Атақтың одан арғы тағдыры[өңдеу | қайнарын өңдеу]
В.М.Молотовтың айтуынша, «Сталин генералиссимуске келіскеніне өкінді. Ол әрқашан өкінетін. Бұнысы дұрыс. Мұнысымен жөнсіз тырысқан Каганович пен Берия болды... Сонымен бірге, қолбасшылар да болмай қойды».
И.В.Сталиннен кейін Кеңес Одағы генералиссимусы атағы ешкімге берілмеді, бірақ 1993 жылға дейін заңдар мен жарғыларда көрсетілді.
Осылайша, 1975 жылғы 30 шілдедегі КСРО Қарулы Күштерінің Ішкі қызметі Жарғысының 9-тармағына сәйкес:
| “ | Соғыс жылдарында мемлекеттің барлық Қарулы Күштерін басқарудағы Отан алдындағы ерекше қызметі үшін КСРО Жоғарғы Кеңесінің төралқасы жеке жоғары әскери атақ – Кеңес Одағы генералиссимусын береді[1]. | ” |
Осы Жарғы Ресей Федерациясының Қарулы Күштерінде 1993 жылғы 1 қаңтарға дейін, Ресей Федерациясы Қарулы Күштерінің Ішкі қызметінің Уақытша жарғысы күшіне енгенге дейін қолданыста болды, онда Кеңес Одағы генералиссимусы әскери атағы жоқ еді.
Сонымен бірге мұрағатта генерал-лейтенант Н.С.Хрущев пен Кеңес Одағы маршалы Л.И.Брежневке осы атақ беру туралы ұсыныстар жазылған хаттар сақталған:
 Отан алдындағы ерекше қызметі және КСРО Қарулы Күштерін нығайтқаны үшін Н.С.Хрущевке генералиссимус атағы берілсін.
| |
| — Кеңес Әскерінің гвардия капитаны, 1941 жылдан бастап КОКП мүшесі Иванов[2]. |
|
Көрнекті бейбітшілік күрескері және орасан зор әскери қайраткер — Леонид Ильич Брежневке Кеңес Одағы генералиссимусы атағын беру туралы ұсыныс жасаймын.
| |
| — Отставкадағы полковник К. К. Рыбако[3]. |
|
9 мамыр Жеңіс күніне генералиссимус жоғары әскери атағын беруді ұсынамын және КСРО мен басқа мемлекеттер халықтарынан Леонид Ильич Брежневке генералиссимус жоғары атағын беру туралы ұсынысымды қолдауды сұраймын.
| |
| — Мамедов Гаджи. Сумгайт суперфосфат зауыты сілесірі[3]. |
Бұл ұсыныстар ешқайда ресми түрде бағытталмады, әйтсе де, ТАСС директорының орынбасары Евгений Иванович Ивановтың еске алуында, 1976 жылы 12 мамырда Леонид Ильич Брежневтің 18-армия ардагерлерімен кездесуінде (Кеңес Одағы маршалы атағымен марапатталуынан бес күннен кейін) былай деді:
| “ | Мен, маған айтқыларың келген сөзідеріңді, генералиссимус атағын алған соң тыңдаймын[4]. | ” |
Бұл әзіл ме, жаңылыс айтылған сөз бе, әлде Брежневтің шын тілегі ме, түсініксіз.
Дереккөздер[өңдеу | қайнарын өңдеу]
- ↑ Устав внутренней службы Вооруженных Сил СССР.(қолжетпейтін сілтеме)
- ↑ Октябрь 1964-го глазами народа. К 40-летию отставки Никиты Хрущёва.(қолжетпейтін сілтеме)
- ↑ a b Документы прошлого.(қолжетпейтін сілтеме)
- ↑ Қалай Брежнев генералиссимус болмады Мұрағат көшірмесі 12 шілденің 2011 Wayback Machine мұрағатында