Көркемсурет көрмесі

Ә.Қастеев атындағы мемлекеттік мұра-жайының көрме залы

Көркемсурет көрмесі – мәдени шара. Көркемсурет көрмесі шетелдік, ұлттық бейнелеу, сән және қол өнерінің туындыларын көпшілік назарына ұсынып, өнер саласының даму деңгейі, бағыт-бағдары жайлы мамандардың, өнертанушылар мен шеберлердің пікірлесуіне мүмкіндік береді.

Ежелгі Египет, Грекия, Вавилон елдерінде, беріректе Францияда, Англияда көрмелер ұйымдастыру дәстүрі болып, кейін бүкіл Еуропаға тараған. Қазақстанда алғаш 1929 жылы Алматыда “Жетісу суретшілерінің көшпелі көркемсурет көрмесі” өтті. Ал 1931 жылғы “Социалистік құрылыс – суретшілердің бейнелеуі бойынша” деген тақырыппен Алматыда өткен көшпелі көрмеде А.В. Куприн, К.С. Петров-Водкин, В.А. Фаворский, А.А. Дейнеканың жаңа өмірдің жарқын көріністерін бейнелеген еңбектері елдің назарын ерекше аударды. Қазақстан суретшілер одағы 1933 жылы “Қазақстан суретшілері соц. құрылысты нығайту жолында” деген тақырыппен сурет көрмесін ұйымдастырды. Бұған Қазақстанда кәсіби бейнелеу өнерінің негізін салушылар Ә.Ысмайлов, Қожахмет және Құлахмет Қожықовтар қатысты. 1934 жылдан бастап әр түрлі тақырыпта Орталық музей үйінде көркемсурет көрмесі өткізіліп тұрды. 1934 жылы Алматыда өткен өнер шеберлері слеті қарсаңында ашылған көрмеге Ә.Қастеев “Мектепке”, “Көгілдір киімді қазақ қызы”, “Түрксіб” атты суреттерімен қатысты. 1935 жылы Орталық музейде ұйымдастырылған “Қазақстанда Совет өкіметінің орнауына 15 жыл” деген көрменің негізінде Қазақтың көркемсурет галереясының (қазіргі Ә.Қастеев атындағы Қазақ Мемлекеттік өнер музейі) негізі қаланды. 1939 жылы музей 200 еңбегін Алматы қаласының жұртшылығына таныстырды. Ә.Қастеев, Ә.Ысмайылов, А.И. Бортников, Н.И. Крутильников, О.Таңсықбаев шығармалары қазақ мәдени өмірінің жаңа мазмұнын, өміршең мәні мен ұлттық бояуын бейнеледі. 2-дүниежүзлік соғыс жылдары республикаға келген танымал суретшілер Д.И. Митрохин (1883 – 1973), П.Н. Крылов, т.б. Алматы қаласында соғыс тақырыбына бірнеше көркемсурет көрмесін өткізуге ат салысты. Л.П. Леонтьевтің “Майданға шығарып салу”, Б.Урманченің “Жеңіспен оралыңдар”, О.Д. Кужеленконың “Алматы соғыс жылдарында”, Р.В. Великанованың “Ескі және жаңа Алматы” туындылары дүниеге келді. 1948 жылы Алматыда КСРО Суретшілер одағы мен КСРО Көркемсурет қорының көшпелі көркемсурет дирекциясы кеңес кескіндемешілері мен суретшілерінің 200 шығармасынан тұратын көшпелі көрмесін өткізді. “Қазақстан суретшілерінің тақырыптық картиналары” деген атпен ұйымдастырылған көрмеге көркемсурет инистуттарынан білім алған жаңа толқын (Қ.Т. Телжанов, М.С. Кенбаев, С.Ә. Мәмбеев, Н.Нұрмұхамедов, А.Ғ. Ғалымбаева, т.б.) қатысып, ұлттық бейнелеу өнерінің болашағын танытты. Мерекелер мен съездер қарсаңында тақырыптық негіздегі көркемсурет көрмесін ұйымдастыру өрістеді. Көркемсурет көрмесі Е.М.Сидоркин, С.Айтбаев, М.Қисамединов, т.б. суретшілердің туындыларын насихаттады. Алматыда 70-жылдары Қазақстан Суретшілер одағының көрме залы мен Қазақстан Мәдениет министрлігі көрме залының ашылуы және Қазақстан мемлекеттік өнер музейі жаңа ғимаратының іске қосылуы – көркемсурет көрмесін ұйымдастыруға кең жол ашты. Осы арнаулы орындарда “Еңбек даңқы”, “Ел мен Жер”, т.б. заман талабына сай көркемсурет көрмесілері өтіп тұрды. Бұл көрмелерде еңбек тақырыбы, замандас бейнелері елеулі орын алды. Тәуелсіздік алғаннан кейінгі соңғы онжылдық ішінде бейнелеу өнер шеберлерінің әр түрлі байқаулары мен көркемсурет көрмесілері өткізілді. Кескіндемеші Ж.Әбдраманның жұмыстары респубикалық және шетелдік көрмелерге жыл сайын қойылып келеді. 2000 жылдан бастап “Сорос – Казахстан” қорының демеушілігімен ұйымдасқан қазіргі заманғы өнер орталығының көрмесі жыл сайын өткізіледі. Көркемсурет көрмесі мақсаты – елде сирек көрсетілетін, теор. және практик. зерттеулерді талап ететін бағыт-бағдарларды қолдау. 2000 жылы өткен “Коммуникация: өзара байланыс тәжірибелері” деп аталатын екінші көрмеге қазақстандық және Венгрия, Украина, Болгария, Ресей Федерациясы, т.б. елдер суретшілерінің 17 жұмысы ұсынылды. Қазақстан тәуелсіздігінің 10 жылдығына орай Ә.Қастеев атынд. мемл. өнер музейінде “Жігер-2001” көрмесі өткізілді. Экспозицияға Алматы, Астана, Атырау, Шымкент, Тараз қ-ларынан келген 112 жас суретшінің 150 шығармасы қойылды. 2001 жылы музейде Қазақстан суретшілер одағының мүшесі марқұм Балтабай Табылдиевтің 60 жылдық мерейтойына орай авторлық көрмесі ұйымдастырылды. 2002 жылы Қазақстан суретшілері мен кітап графиктерінің қоғамдық бірлестігі “Біз тағы да сіздермен біргеміз” деген тақырыпта көрме ұйымдастырған, көрмеге кітап безендіру саласындағы 58 суретшінің шығармасы қойылды. 2003 жылы Президенттің мәдениет орталығында бірлестік екінші рет көрме ұйымдастырды. Көрме Астана қаласының тұрғындарын кітап безендіру саласындағы суретшілердің шығармаларымен таныстыру мақсатын көздеді. Мәскеу және Санкт-Петербург қалаларында 2002 жылы өткен ТМД елдері бойынша шығарм. одақтардың есеп беру көрмесіне Қазақстан суретшілері живопись және мүсін өнері туындыларын қойды. Осы жылы Атырау қаласы өнер мұражайында Қазақстан суретшілер одағының мүшесі М.Табылдының М.Өтемісұлының 200 жылдығына арналған “Ереуіл атқа ер салмай” атты авторлық көрмесі ұйымдастырылды. 2003 жылы Алматы кино үйінде А.Дүзелхановтың есеп беру көрмесі өткізілді.