Махмұт Ибн Уәли
 | Мына мақаланы не бөлімін Махмұд Ибн Уәли дегенмен біріктіруге ұсынылған. (Талқылауы) |
==Махмұт Ибн Уәли==
Өмірбаяны[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Махмұт Ибн Уәли, Махмұт бин Әмір Уәли (1595- 1596 жылы Балхта дүниеге келген, өлген жылы белгісіз) – тарихшы, әдебиетші. XVII ғасырдың –жартысында өмір сүрген. Өз заманының жан-жақты білімді адамы болған. Орта ғасырлардағы Қазақстан мен Орталық Азия тарихы жөніндегі аса құнды деректеме саналатын «Бахр әл-асрар фи манақиб әл-ахйар» («Мейірбан адамдардың ізгі қасиеттері жайлы телегей теңіз құпия сырлар») деп аталатын шығарма, т.б. жазған. Оның «Махаббатнаме», «Наджм-и сакиб», «Ахлақ-и Хусайни» атты қасидалар мен ғазелдер жинағы және «Равайих-и тайиба» атты сопылық танымдағы шығармалары бар.
Саяхаты[өңдеу | қайнарын өңдеу]
1625-1630 жылдары ол Үндістанға саяхат жасап, Кабул, Пешавар, Лахор, Дели, Аллахабад, Бенарес, Калькутта, т.б. қалаларда болады. Үндістаннан қайтып оралғаннан соң Аштархан Әулетінен шыққан Нәдір Мұхаммед ханның сарайында қызмет істеп, әуелі Балхта, сонан соң Бұхарада тұрады. Жоғарыда аталған негізгі еңбегін Нәдір Мұхаммедтің тапсыруы бойынша 1634 жылы 24 қыркүйекте бастап, 1641 жылы аяқтаған.
«Бахр әл-асрар»[өңдеу | қайнарын өңдеу]
«Бахр әл-асрар» - 7 томнан тұратын энциклопедиялық көлемді шығарма. Махмұд ибн Уәли бұл шығармасын жазуда араб, парсы, тәжік және түркі тілдерінде бұрынырақ түзілген еңбектерді (Ибн әл-Факих, Табари, әл-Истархи, Әбу Райхан әл-Бируни, Ата Мәлік Жуайни, Фазлаллах Рашид әд-Дин, Шараф әд-Дин Әли Йезди, Масуд бин Осман Кухистани, Әмин Ахмед Рази, Зайн әд-Дин Махмуд Васифи, т.б.) пайдаланған.
Кітаптың мазмұны[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Кітапта қазақ хандарының шығу тегі, Ақ Орда, Әбілхайыр хан мемлекеті, Қазақ хандығының тарихына қатысты өте құнды мәліметтер бар.