Мүйізтұмсықтар
Мүйізтұмсықтар Қазбалық ауқымы: Eocene–Recent | ||||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Қара мүйізтұмсық (Diceros bicornis)
| ||||||||||||||
Ғылыми топтастыруы | ||||||||||||||
| ||||||||||||||
Түрлері | ||||||||||||||
Мүйізтұмсықтар (лат. Rhinocerotidae) – тақтұяқтылар отрядының бір тұқымдасы.
Қазба қалдықтары палеоген кезеңінен белгілі. Сол кездегі олардың далалы алқаптарда және су жағалауларындағы батпақты жерлер мен тоғайлар арасында тіршілік еткен 200-дей түрі болған. Олардың 25-тей түрінің қаңқалары Қазақстанның палеоген, неоген, антропоген кезеңдерінің геологиялық қатпарларының шөгінділерінен табылған. Қазір 4 туысына жататын 5 түрі бар: Суматра мүйізтұмсығы – Үндіқытай, Малакка, Суматра, Калимантан аралдарында, Бирма, Ассамда; үнді мүйізтұмсығы – Непал, Ассамда; қара мүйізтұмсық – Шығыс Африкада; ақ мүйізтұмсық – ОАР, Судан, Уганда, Орталық Африкада, Чадта тіршілік етеді. Ал Ява мүйізтұмсығы – қазір тек Ява аралында ғана сақталған.
Мүйізтұмсықтар тропиктік ормандар мен саванналарда тіршілік етеді. Дене тұрқы 2–5 м, салмағы 1–3,6 т-дай, ірі жануар. Терісі қалың, тықыр. Мұрнында және кеңсірігінде 1–2 (қара Мүйізтұмсықта 3 кейде 5) мүйіз болады, мүйізінің ұзындығы 40–60 см-дей. Аяқтары қысқа, мықты, үш ашалы. Құйрығы шашағы ұзын қылдардан тұрады. Көзі нашар көреді, бірақ иіс сезу органы жақсы дамыған. Жұбымен жүреді. Буаздық мерзімі 16–17 айға созылып, жалқы (өте сирек екі) төл туады. Төлі 2 жылға дейін енесін емеді. 50–60 жылдай тіршілік етеді. Мүйізтұмсықтардың жылдан-жылға саны азаюда. Барлық түрі Халықаралық табиғат қорғау одағының «Қызыл кітабына» енгізілген[1].
Галерея
[өңдеу | қайнарын өңдеу]Мүйізтұмсықтардың қорегі
[өңдеу | қайнарын өңдеу]Мүйізтұмсықтар – шөпқоректі жануарлар. Қара, үнділік, суматралық және явалық мүйізтұмсықтар бұтақтармен қоректенетін болса, ақ мүйізтұмсықтар ашық жерлерде жайылып жүреді. Қара және үнділік мүйізтұмсықтардың үстіңгі еріндері үшбұрыш пішінді, ол заттарды ұстап, көтеруге көмектеседі. Сондай-ақ ағаштар мен бұтақтардың жапырақтарын, бүршіктері және жемістерін іздеуге және жинауға мүмкіндік береді. Ақ мүйізтұмсықтар шөбі мол жерде жайылады.
Мүйіздері
[өңдеу | қайнарын өңдеу]Мүйізтұмсықтардың мұрнынан басталатын бір немесе екі иілген тұмсықтары болады. Олар – тұмсықтарында мүйіздері бар жалғыз жануарлар. Явалық және үнділік мүйізтұмсықтарда тек бір ғана мүйіз болса, суматралық, ақ және қара мүйізтұмсықтарда екі мүйізден болады. Мүйіздердің құрамы кератиннен тұрады. Мүйіздің ұзындығы 35 см-ден 1 м-ге дейін жетеді.
Заңсыз аңшылық
[өңдеу | қайнарын өңдеу]Мүйізтұмсықтардың мүйіздері медициналық жағынан құнды деген оймен көптеген адамдар оларға заңсыз түрде шабуылдап, аңшылық етеді. Йемен мен Оманда олардың мүйіздерінен қанжар саптарын да жасайды.
Дереккөздер
[өңдеу | қайнарын өңдеу]- ↑ «Қазақ энциклопедиясы — VI»
Ортаққорда бұған қатысты медиа файлдар бар: Category:Rhinocerotidae |
Бұл — биология бойынша мақаланың бастамасы. Бұл мақаланы толықтырып, дамыту арқылы, Уикипедияға көмектесе аласыз. |