Нана (Бактрия құдайы)

Нана (құшандық грекше: Νανα, Ναναια, Ναναϸαο, соғды nni) — бактриялық әйел құдайы, паназиялық Нананың вариациясы, шумер-вавилондық Инанна-Иштар мен жергілікті құшан құдайының қосылуы жергілікті (зороастр) Харахвати Аредви Сура Анахита. Мұндай синкретизм кушандық құдайлар арасында кең тараған.

Нана алғаш рет кушандардан бұрын болған Бактрия патшасы, б.з.д. 1 ғасырдағы Сападбиздің тиынында жазылған. Бұл жалғыз жағдайда Нана арыстан ретінде бейнеленген. Содан екі ғасыр өткен соң Нана Кушан патшаларының, атап айтқанда II ғасырдың ортасында Канишка I тиындары мен мөрлерінде қайта пайда болады. «Канишка I» Рабатак жазуы да оны шақырады. Оның сипаттамалары бұл бейнелерде жауынгерлік сипатта және ол әдетте арыстанның сүйемелдеуімен отырған соғыс құдайы ретінде бейнеленген. Ол сондай-ақ құнарлылықпен, даналықпен және су құдайы ретінде байланысты болды (атап айтқанда, Авестада Харахвати деп аталатын Үнді өзені және оның қамқоршысы Харахвати Ардеви Сура Анахита болды.

Кушана территориясы иран тілінде сөйлейтін Соғдиана, Ферғана, Бактрия, Арахосия, Гандхара және Таксила аймақтарын, сондай-ақ басып алынған Үндістанның Матхура аумақтарын қамтыды. Бұл провинциялар Ауғанстанда, Тәжікстанда, Өзбекстанда және Пәкістанның солтүстік-батысында. Нана бейнелері біздің заманымыздың 5-6 ғасырларында Ауғанстаннан белгілі^[2]. Ауғанстан мен Пәкістанда бұл атау «Нави» ретінде пайда болады: қалыңдық деген пушту сөзі.

Галерея[өңдеу | қайнарын өңдеу]

Сырт жағында арыстан, жарты ай және Ναναια жазуы бар Сападбиз монетасы (шамамен б.з.д. 10 ж.)
Канишка I монетасы (шамамен б.з. 100-126 жж.) Нана құдайы бар
Хорезмдік күміс тостаған арыстанның үстінде отырған төрт қолды құдайы (мүмкін Нана) бейнеленген. Б.з. 658 ж., Британ мұражайы^[3].
Бунжикаттан Нана бейнеленген қабырға суреті
Нана, Бунжикат құдайының қабырғаға суреті, б. з. 8-9 ғасырлар
Нана құдайы мен табынушылармен безендірілген күйдірілген ағаш қақпа. Кафир-қала, Өзбекстан, б.з. 6 ғ.^[4]
Нана құдайы, б.з. 6 ғасыры. Кафир-қала, Өзбекстан