Нұт

Уикипедия — ашық энциклопедиясынан алынған мәлімет
Навигацияға өту Іздеуге өту
Нұт
(лат. Cicer arietinum) 
(лат. Cicer arietinum
Ғылыми топтастыруы
Дүниесі: Өсімдіктер
(unranked) Қосжарнақты
Тұқымдасы: Бұршақ тұқымдастар
Кіші тұқымдасы: Бұршақ дәнділер
Тегі: Нұт
Cicer arietinum noir

Нұт (лат. Cicer arietinum) - Бұршақ тұқымдасына жататын тағамдық өсімдік[1].

Билогиялық сипаттама[өңдеу | қайнарын өңдеу]

Cicer arietinum

Біржылдық өсімдік. Сабағы тік, биіктігі 20 см-ден 70 см-ге дейін болады. Жапырақтары тақ қауырсын тәрізді. Жемісі құрғақ - 1-2 дәнді кейде 4 дәнді бұршаққап. Дәндерінің диаметрі 0,5 - 1,5 см. салмағы 150-300 гр. Түсі сарыдан қоңырға дейін болады. Дәндерінің пішіні қойдың басы немесе үкі тәрізді. Піскенде екі жақтауының тігісінен қақырай, тұқымдары шашылады.

Таралуы[өңдеу | қайнарын өңдеу]

Нұт дүниежүзінің 30 елінде өседі. Көбіне (90%) тропикалық және субтропикалық Азия - Үндістан, Қытай, Пәкістанда өсіріледі. Африка (Марокко, Тунис, Эфиопия) және Америкада (Колумбия, Мексика) аз мөлшерлерде өсіріледі. Орташа есепбен 1 гектардан 0,6-0,8 тона алынады.

Химиялық құрамы[өңдеу | қайнарын өңдеу]

Нұт дәндеріде 20-30% ақуыз, 50-60% углеводтар, 7% майлар бар. Құрамында мырыш, фолий қышқылы, лизин аминоқышқылы, В-1 және В-6 витаминдер табылған.

Қолданылуы[өңдеу | қайнарын өңдеу]

Нұт Орта Азия, солтүстік Африка және Солтүстік Америкада көп қолданылатын тағамдық өсімдік. Құрамында нәруыздық заттар көп болғандықтан өсімдіктің дәнінен басқа шөбі мал азығына пайдаланылады[2].

Өндірісі[өңдеу | қайнарын өңдеу]

Нұт өндірісі, мың тонна
Ел 1985 1995 2005
Үндістан 4561 6436 6000
Пәкістан 524 559 868
Түркия 400 730 610
Иран 122 355 310
Мексика 139 167 240
Мьянма 138 76 230
Австралия 36 287 189
Эфиопия 0 125 135
Канада 0 1 98
Сирия 50 54 55

Дереккөздер[өңдеу | қайнарын өңдеу]

  1. Т. Мұсақұлов, ОРЫСША-ҚАЗАҚША ТҮСІНДІРМЕЛІ БИОЛОГИЯЛЫҚ СӨЗДІК І-том ҚАЗАҚМЕМЛЕКЕТБАСПАСЫ, Алматы — 1959, Редакциясын басқарған: Биология ғылымының докторы профессор Т. Дарқанбаев
  2. Биология:Жалпы білім беретін мектептің 7-сыныбына арналған оқулық. Алматы: Атамұра, 2007
Ортаққорда бұған қатысты медиа файлдар бар: Нұт

Сыртқы сілтемелер[өңдеу | қайнарын өңдеу]