Ризабек Айтмұқан
| Ризабек Айтмұхан | |
| Жеке мағлұматтар | |
|---|---|
| Жынысы |
ер |
| Толық есімі |
Ризабек Қанатұлы Айтмұхан |
| Азаматтығы | |
| Мамандандыру |
Еркін күрес |
| Туған күні | |
| Туған жері | |
| Кәсіби карьерасы |
2022— |
Ризабек Айтмұхан (29 сәуір 2004 жыл, Алматы) — Қазақстанның еркін күрес шебері, Еркін күрестен Қазақстан тарихындағы тұңғыш Әлем чепионы. Бір жылда үш жас категориясында үш рет Әлем чемпионы атанды (2023).[1] 2024 жылы 23 жасқа дейінгі жастар арасында Әлем чемпионы[2]. Азия чемпионатының 2 мәрте күміс жүлдегері (2024, 2025).
Өмірбаяны
[өңдеу | қайнарын өңдеу]Ризабек Айтмұхан — 29 сәуір 2004 жылы Солтүстік Қазақстан облысы, Кішкенекөл ауылында (ескі атауы - Қызылту ауылы) дүниеге келген. Бұл ауылдан кеңес дәуіріндегі танымал балуан Ахметжан Қызымбетов те шыққан.
Балалық шағында Ризабек ірі дене бітімімен ерекшеленген, сондықтан әкесі, күрес бапкері Қанат Жолдасбаев оны еркін күреске жетеледі. Бастапқыда күреске құлшынысы болмаған жас балуанның көзқарасы алғашқы жеңістерден кейін түбегейлі өзгерді.
2019 жылы Ризабек Астанадағы Қажымұқан Мұңайтпасов атындағы республикалық спорт мектебіне оқуға түсіп, сол жылы жасөспірімдер арасында Қазақстан чемпионы атанды. Осы жылы ол ерікті ретінде Нұр-Сұлтанда өткен әлем чемпионатына қатысып, балундардың белдесуінен кейін кілемді сүртіп жүрген суреті кейін әлеуметтік желілерде кең таралып, символдық мәнге ие болды.
Кейінірек 2020 жылы Алматыдағы «Шаңырақ» спорт мектебіне ауысты. Сол кезеңде оның маңында кәсіби топ қалыптасты: жеке жаттықтырушы Еркебұлан Кешубаев пен физикалық дайындық жаттықтырушысы Эдуард Базров. Базров — еркін күрестен Ресей чемпионатының жүлдегері, қазіргі таңда UFC-де өнер көрсететін Шавкат Рахмонов пен Асу Алмабаев сынды спортшылар жаттығатын Dar Team клубының бас бапкері. Dar Team залында Ризабек Шавкат Рахмоновпен бірге жаттығып, тәжірибе алмасты[3].
Ризабек өзінің алғашқы халықаралық жеңісіне 2022 жылы 23 жасқа дейінгі жастар арасындағы Азия чемпионатында қол жеткізді. 92 келі салмақ дәрежесінде өнер көрсеткен ол барлық төрт қарсыласын жеңіп, чемпион атанды. Бұл жетістігін ол келесі, 2023 жылы да қайталады.
Ризабектің спорттық мансабындағы шешуші сәт 2023 жылғы жасөспірімдер (U20) арасындағы әлем чемпионатында орын алды. Турнир барысында ол үш қарсыласын айқын басымдықпен жеңіп (жалпы есеп — 28:1), финалға жолдама алды. Финалда басты фавориттердің бірі — Азияның екі дүркін чемпионы, Иран балуаны Мохаммадмобин Азими қарсы тұрды. Сарапшылар оны «жанкешті машина» деп бағалап, болашақ Олимпиада жұлдызы ретінде қарастырған.
Жекпе-жек өте ауыр өтті. Ризабек қарсыласына лайықты қарсылық көрсетіп, 4:5 есебімен аз ғана айырмашылықпен жеңілді. Бірақ бұл жекпе-жектің ерекше тұсы — аяқталғаннан кейінгі жағдай болды: ирандық балуан ұзақ уақыт бойы орнынан тұра алмай, кілем үстінде қозғалыссыз жатты. Жеңімпаз жарияланғаннан кейін де ол есін жия алмай, оған медициналық көмек қажет болды. Бас бапкері мен турнир дәрігерлері оны 15 минут бойы есіне келтіруге тырысты.
2023 жылы Ризабек Алматы қаласындағы ҚР Ұлттық ұланының 5571 әскери бөлімінде (Бауыржан Момышұлы атындағы) мерзімді әскери қызметке қабылданды.
Әлем чемпионаты
[өңдеу | қайнарын өңдеу]2023
[өңдеу | қайнарын өңдеу]2023 жылы 7 ақпанда 18 жасында Қазақстанның еркін күрес тарихында Сербияның Белград қаласында өткен әлем чемпионатында алғаш рет ересектер арасындағы чепион атанып, 92 кг салмақ дәрежесінде жеңіске жетті. Бұл жеңіс Қазақстан Республикасының еркін күрес тарихындағы тұңғыш чемпиондық болды. Бұған дейін қазақ күрес тарихында Қажымұқан Мұңайтпасов әлем чемпионы атанса, егемен Қазақстан грек-рим күресінен 5 рет әлем чепионатын жеңген, ал еркін күрестен финалдық кезеңге 5 рет жетіп, барлығында күміс жүлдеге ие болған (1995 жыл, 82 келі, Эльмади Жабраилов; 2016 жыл, 70 келі, Нұрлан Бекжанов; 2018 жыл, 57 келі, Нұрислам Санаев; 2019 жыл, 65 келі, Дәулет Ниязбеков; 2019 жыл, 70 келі, Нұрқожа Қайпанов)[4]
2023 жылы 18 қыркүйекте еркін күрестен әлем чемпионатында Қазақстан тарихындағы алғашқы алтынды жеңіп алды. Ризабек алғашқы айналымда Мажарстан балуанын 13:3 есебімен ұтса, екінші кезеңде 2023 жылғы Еуропа чемпионы, түркиялық Файзолла Актүрікті 11:0 есебімен жеңді. Ал жартылай финалда қазақ балуаны грузиялық қарсыласын жеңіп, өз мансабында алғаш рет ересектер арасындағы әлем біріншілігінің финалына шықты. Финалда Ризабек әзірбайжандық Осман Нурмогамедовпен белдесіп, жеңімпаз атанды.
2024
[өңдеу | қайнарын өңдеу]2024 жылдың күзінде Ризабек Тиранада өткен жастар (U20) арасындағы әлем чемпионатында 97 кг салмақта алтын жүлде иеленді. Финалда ол әзербайжандық Хетаг Карсановты небәрі 2 минут 53 секундта 10:0 есебімен жеңіп шықты.
2024 жылдың қазан айында Тирана қаласында (Албания) өткен 23 жасқа дейінгі жастар арасындағы әлем чемпионатында Ризабек 97 кг салмақ дәрежесінде алтын медальді жеңіп алып, өзінің үш түрлі жас категориясында әлем чемпионы атанды. Ол 2023 жылдан бастап қатысқан барлық жарыстарда жүлделі орындарға ие болды. Осылайша, бір жарым жыл ішінде үш түрлі жас және екі салмақ категориясында әлем чемпионы атанған тұңғыш қазақстандық балуан болды
Азия чемпионаты
[өңдеу | қайнарын өңдеу]2024
[өңдеу | қайнарын өңдеу]2024 жылғы наурызда Қырғызстанның Бішкек қаласында өткен еркін күрестен Азия чемпионатында Ризабек 97 келі салмақта күміс жүлдегер атанды. Финалда ол 2023 жылғы әлем чемпионы, Бахрейн өкілі Ахмед Тажудиновпен кездесіп, 2:4 есебімен есе жіберді [5].
2025
[өңдеу | қайнарын өңдеу]2025 жылдың ақпанында Алматыдағы PWL-8 турнирінде 97 келі салмақта күрескен Ризабек Айтмұхан олимпиада чемпионы Кайл Снайдерден 0:8 есебімен жеңілді. Сұхбатында Айтмұхан қарсыласының физикалық басымдығын атап өтіп, жекпе-жек жоспарын іске асыра алмағанын мойындады[6]. Осыдан кейін Ризабек Азия чемпионатына қатыспайды деген хабарлама тараған еді[7]. Бірақ Азия чемпионатына атанған қазақстандық палуандар арасына Ризабек қосылған болатын. Азия чемпионатында Ризабек Ахмед Тажудиновпен кездесуі керек еді, бірақ Тажудинов иығының жарақатына байланысты жарыстан шығып қалды.
2025 жылдың наурыз айында Иорданияның Амман қаласында өткен еркін күрестен Азия чемпионатында Ризабек Айтмұхан 97 келі салмақта финалға дейін жетіп, күміс медаль иеленді. Шешуші белдесуде ол жапониялық Араш Ёшидамен кездесіп, 1:7 есебімен есе жіберді[8].
Олимпиада
[өңдеу | қайнарын өңдеу]Әлем чемпионы атанғанына қарамастан, 2024 жылғы Париж Олимпиадасына іріктеу барысында Ризабек 97 кг салмақ дәрежесіне ауысып, ел чемпионатында Алишер Ергалиге 10:14 есебімен есе жіберді. Бұған бұрынғы жарақаты әсер еткен. Ергали лицензиялық турнирде Олимпиада жолдамасын иеленіп, Парижге аттанды.
Халықаралық рейтинг турнирінде (Венгрия) екеуі де бақ сынады. Ризабек жартылай финалда азербайжандық балуанға жол берді, ал Ергали финалға өтіп, алтын жүлде жеңіп, Олимпиада жолдамасы нақты бекітілді.
Халықаралық жетістіктері
[өңдеу | қайнарын өңдеу]- 2022 жылы — Азия чемпионаты (U23): алтын жүлде (92 кг)
- 2023 жылы — Азия чемпионаты (U23): алтын жүлде (92 кг)
- 2023 жылы — Әлем чемпионаты (U20): күміс жүлде. Финалда ирандық Мохаммадмобин Азимиден 4:5 есебімен ұтылғанымен, жекпе-жектен кейін ирандық балуан есінен танып, медициналық көмекке мұқтаж болды. Бұл жекпе-жек Ризабектің психологиялық серпілісіне себеп болды.
- 2024 жылы — Азия чемпионаты: күміс жүлде (97 кг)
- 2025 жылы. — Азия чемпионаты: күміс жүлде (97 кг)
Дереккөздер
[өңдеу | қайнарын өңдеу]- ↑ Ризабек Айтмұхан - еркін күрестен тұңғыш әлем чемпионы
- ↑ Чемпионом мира из Казахстана восхитились в международной федерации.
- ↑ У Казахстана есть суперзвезда в борьбе? Кто такой Ризабек Айтмухан: чем крут, почему не поехал на Олимпиаду, что связывает с Шавкатом. Тексерілді, 31 наурыз 2025 жыл.
- ↑ Тәуелсіз Қазақстан тарихындағы тұңғыш алтын. Ризабек Айтмұқанның жеңісі несімен маңызды?. Тексерілді, 31 наурыз 2025 жыл.
- ↑ РИЗАБЕК АЙТМУХАН ПРОИГРАЛ ЧЕМПИОНУ МИРА И СТАЛ СЕРЕБРЯНЫМ ПРИЗЕРОМ ЧЕМПИОНАТА АЗИИ ПО ВОЛЬНОЙ БОРЬБЕ.
- ↑ Ризабек Айтмухан сделал заявление после разгрома от олимпийского чемпиона.
- ↑ Ризабек Айтмухан пропустит чемпионат Азии после разгрома от олимпийского чемпиона.
- ↑ Ризабек Айтмухан уступил в финале чемпионата Азии.