Сарыкемер

Ауыл
Сарыкемер
Әкімшілігі
Ел	ҚазақстанҚазақстан
Статусы	Аудан орталығы
Облысы	Жамбыл
Ауданы	Байзақ
Ауылдық округі	Сарыкемер
Әкімі	Нұрбаев Өсер Әбдіжәлілұлы
Тарихы мен географиясы
Координаттары	43°00′22″ с. е. 71°30′45″ ш. б.43.00611° с. е. 71.51250° ш. б. / 43.00611; 71.51250
Құрылған уақыты	1875
Бұрынғы атаулары	Михайловка
Уақыт белдеуі	UTC+5:00
Тұрғындары
Тұрғыны	32 668 адам (2023)
Сандық идентификаторлары
Телефон коды	+7 72637
Автомобиль коды	08
Сарыкемер Сарыкемер
Сарыкемер шекарасы

Сарыкемер (1992 жылға дейін — Михайловка) – Жамбыл облысындағы ауыл, Байзақ ауданының (1938 жылдан) және Сарыкемер, Бәйтерек ауылдық округтерінің орталығы.

Географиялық орны

Облыс орталығы – Тараз қаласынан солтүстік-шығысқа қарай 10 км-дей жерде, Талас өзенінің сол жағалауындағы сұр жусан, баялыш, күйреуік, көкпек басым өскен, тау алды жазығының сұр, шалғынды-сұр топырақты шөлейт белдемінде орналасқан.

Халқы

Саны (1999, 2009, 2021)

1999	2009	2021	2021 2009-ға пайызбен	Ерлер 2009	Ерлер 2021	2021 2009-ға пайызбен	Әйелдер 2009	Әйелдер 2021	2021 2009-ға пайызбен
15563	▲24314	▲32043	131,8	11967	▲16291	136,1	12347	▲15752	127,6

Тарихы

Іргесі 1875 жылы қаланды. Халық ауылға қоныстанбаған кезде, ауыл маңындағы Талас өзенінің бойы сарыкемерленіп, күнге шағылысып тұратындықтан ежелден бұл жер Сарыкемер аталған. 1880 жылы орыс көпесі Михайловтың атымен Михайловка қаласы аталған десе, басқа нұсқаларда келімсектер тұрған жерлеріне бірінші кезекте шіркеулерін салған, шіркеуді өздерінің қасиетті "Михайлов день" күні қарсаңында ашылғанына байланысты атаған дейді. Ауылға Қазақстан Республикасы Жоғарғы кеңесінің торалқасының 19.03.1992 жылғы №1262-ХІІ қаулысымен өзінің ежелгі Сарыкемер аты қайтарылып берілді.

Осы елді мекеннің тұрғыны болған Әмірбек қажы Есенбаев 1957 жылы көне Тараз қаласы жайында жазылған мұрағат материалдарын жинаған кезде, Ташкенттегі Орта Азия университетінің кітапханасына барған сапарында Ресейдің археологиялық-этнографиялық экспедициясын басқарған ротмистр Н.А.Петровтың 1791 жылы жазған зерттеулерімен танысқан болатын. Сол көне құжаттар салынған жәшіктің сыртқы бетінде “№117-61220, материалы Таласской долины и устные сказания очевидцев” деген зерттеу тақырыбының аты жазылған. Онда Байзақ датқаның әкесі Мәмбет датқаның батыр тұлғасы туралы жан-жақты баяндалған және оның өciп-өнген әулетінде қалыптасқан қазақтың әдет-ғұрпы, салт-дәстүрі жайында да аса құнды деректер жинақталған. Әcipece, Мәмбет датқаның жаз жайлауы Талас өзенінің жағасындағы Сарыкемер елді мекенін айнала қоршап жатқан малға жайлы, шөбі шүйгін, суы мол, кең жайылымдар болатыны ерекше айтылған.

Орыс этнографы Петровтың зерттеулерін негізге алсақ, Сарыкемер елді мекені XVII ғасырдың басында, яғни Мәмбет датқа өмір сүрген дәуірде қалыптасқан.

Ертеректе, Талас өңірінің қазіргідей егіншілік кәсібі кеңірек дами қоймаған дәуірде, суға деген сұраныс аз болған. Өзен кемерінен асып, кез келген жерді кемерлеп, кеміріп жататын. Әcipece “Қызғалдақ тасу”, “Қарақұйрық тасу” дейтін Таластың тасулары малға да, жанға да өте қауіпті болатын. Сондай шақта су деңгейі күрт көтеріліп, секундына мөлшері 100-150 текше метрге жететін. Мұнша көп тасқын судың дүлей күші өзен жағасын опыра кемерлеп, биік-биік жарқабақты әп-сәтте “жасай” салатын. Сол жарқабақтар сонау бip замандардан бepi тасқын судың күшімен біріне-бірі ұласып, Сарыкемердің шығыс жағын тұтас бip кемерге айналдырып алған деседі. Яғни, Сарыкемер деген атау сол сары топырақты кемерге байланысты аталуы ақиқат. Өйткені, қазақ елінде ежелден елді мекендерді жер, судың, сай-саланың атымен атай салу әдет болып саналатын. Бұл атауды ойлап тапқан сол дәуірдің замандасы Мәмбет датқаның әулеті болар деген ой бар. Себебі, Талас өңірі негізінен солардың ата қонысы, жайлауы болған.

Бұған ресми түрде дәлел бола алатын тағы бip аса беделді басылым бар. Ол - “Қазақ Совет Энциклопедиясының” 8-томы. Кітаптың 70-бетінде Михайловка (Сарыкемер) туралы мынадай дерек бар: “Михайловка-Свердлов ауданының орталығы, село Жамбыл қаласының солтүстік шығысында (16 км) Талас өзенінің жағасына орналасқан. Селоның алғашқы аты “Сарыкемер” кейіннен “Шардара”, 1880 жылдан “Михайловка” болды” делінген.

Кәсіпорындары

Сарыкемердегі бұрынғы кірпіш зауыты, нан, тамақ комбинаты, жол құрылысы, автокөлік мекемелері, ауыл шаруашылығы технологиялық бірлестігі, т.б. кәсіпорындар мен мекемелер 1997 жылдан өндірістік кооперативтер, акционерлік қоғамдар мен серіктестіктерге, шаруа қожалықтарына біріктірілді. Олардың ішіндегі ірілері: «Сарыкемер» автокөлік кәсіпорны, «Әулиеата құсы» акционерлік қоғамдары, «Байзақ» ӨК. Одан басқа аудандық тұтынушылар кооперативі, шағын кәсіпорындар мен ірі сауда орталықтары, мейрамханалар, телекоммуникациялық торап, мемлекеттік пошта торабы, электрлендіру жүйесінің мекемесі жұмыс істейді.

Инфрақұрылымы

3 орта, 1 мектеп-гимназия (5-ші соғылуда), 1 кәсіптік мектеп, музыкалық, спорт мектептері, мәдениет үйі, клубтар, 5 кітапхана, Ғ.Мұратбаев атындағы мұражай, 2 стадион, мешіт, аудандық аурухана мен емхана, дәріхана, отбасылық-дәрігерлік амбулатория, фельдшерлік-акушерлік пункт, т.б. мекемелер бар.