Шығыс легиондары
Шығыс легиондары (нем. Ostlegionen, сондай-ақ нем. Ostgruppen) — Екінші дүниежүзілік соғыс кезінде Германия жағында соғысқан КСРО-ның оккупацияланған аумақтарынан шыққан әскери тұтқындар, мерзімді әскери қызметшілер мен еріктілер қатарынан құрылған ерікті әскери құрама.
Шығыс легиондары дегенде вермахт пен СС әскерлерінің мүлдем басқа ерікті бөлімшелері ретінде түсініледі.
- Қысаң мағынада — Шығыс легиондары қолбасшылығының (нем. Kommando der Ostlegionen) Штабына бағынатын вермахт құрылымдары.
- Бұдан басқа вермахта басқа ұлттық бөлімдер болды, олардың кейбіреулері легиондар деп те аталды (мысалы, 162-жаяу әскер дивизиясының құрамында).
- Бірқатар зерттеушілер легиондарға СС әскерлерінің қалыптасуын да жатқызады.
- Көбінесе көмекші бөлімдерді де легиондарға жатқызады. Дала батальондарынан басқа, соғыс кезіндегі барлық кеңестік әскери тұтқындардан неміс әскеріне қызмет ететін, бірақ ұрыс қимылдарына тікелей қатыспаған құрылыс, темір жол, көлік және басқа да көмекші бөлімшелер көптеп жасақталды. Олардың ішінде 202 жеке роталар (111 Түркістан, 30 грузин, 22 армян, 21 әзірбайжан, 15 Еділ-татар және 3 Солтүстік Кавказ) болды, олардан басқа жүйелі тіркеу жүргізілмеген бөлімшелер, сондай-ақ ерікті көмекшілер — хиуи (нем. Hilfswillige) деп аталатын неміс бөлімшелерінің құрамындағы жеке әскери топтар болды. Батыс тарихшылары Шығыс легиондарының көлемін 130-150 мың адам деп есептейді[1].
Құрылуының негіздері[өңдеу | қайнарын өңдеу]
17 миллион кеңес мұсылманын КСРО-ға қарсы пайдалану ойы нацистік басшылықта соғысқа дейін пайда болған[2]. Ұлы Отан соғысының басталуына қарай Германияда КСРО-ның аз ұлттарға қатысты нақты саясаты болмады. Әртүрлі мекемелер әртүрлі, кейде қарама-қарсы шешімдерді ұсынды. Осылай СІМ мен Шығыс министрлігі (Розенберг) КСРО-ның аз ұлттарының соғыс қимылдарына қатысуға тартуға байланысты әртүрлі жоспарларын ұсынды. Соғыс кезінде Шығыс легиондарының әскери қызметшілері тек ұрыс қимылдарына ғана емес, сонымен қатар қосалқы әскер жұмысына, кеденде, іс жүзінде неміс құрамасын алмастыруға қатысты.
Құрамы[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Ағылшын-американдық және германдық санаттарға сәйкес Шығыс легиондары терминіне мыналар кіреді:
- Армян легионы — 11 батальон (30 000 адам)[3][4]
- Әзірбайжан легионы — 14 батальон (40 000 адам)
- Солтүстік Кавказ легионы — 5 батальон (Sonderverband Bergmann қоса) (шамамен 5 000 адам)
- Грузин легионы — 14 батальон (5000 адам)
- Эстон легионы — 11 000 адам
- Латыш легионы — 110 000 адам
- Түркістан легионы — 34 батальон (450, 452, 781, 782, 783, 784, 785, 786, 787, 788, 789, 790, 791, 792, ?, ?) (11 000 адам)
- Еділ Орал легионы — 8 батальон (825—834) (13 000 адам)
Барлығы шамамен 213 000 адам.
Вермахттың шығыс легиондары[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Дереккөздер[өңдеу | қайнарын өңдеу]
- ↑ Mawdsley E. Thunder in the East : the Nazi-Soviet war, 1941—1945. L., 2007. P. 230.
- ↑ Mende G. von. Der nationale Kampf der Russlandtürken. Berlin, 1936. S. 2, 6.
- ↑ Auron Yair The Banality of Denial: Israel and the Armenian Genocide — New Brunswick, NJ: Transaction Publishers, 2003. — P. 262. — ISBN 0-7658-0834-X.
- ↑ Ailsby Christopher Hitler’s Renegades: Foreign Nationals in the Service of the Third Reich — Staplehurst, Kent: Spellmount, 2004. — P. 123–124. — ISBN 1-57488-838-2.