Қазақстандағы гректер
 | Бұл мақала әлі тексерістен өтпеді. Тексерілмеген мақалалардағы мәліметтер сенімсіз болуы мүмкін.
|
Қазақстандағы гректер (грек. Έλληνες στο Καζακστάν) — ұлттық азшылықтардың бірі. Негізгі бөлігі негізінен 1944-1950 жылдар аралығында Қырымнан, Кавказдан және Оңтүстік Ресейден жер аударылған понтикалық гректердің ұрпақтарынан тұрады[1].
Тарихы[өңдеу | қайнарын өңдеу]
ХХ ғасырдың 40-жылдарына дейін Қазақстанда шағын грек диаспорасы болған, 1926 жылы Қазақстанда небәрі 157 грек өмір сүрген[2]. Сталин қол қойған 1944 жылғы 2 маусымдағы № 5984 қаулы шамамен 39 мың грек, армян және болгарды Қырымнан жер аударуды бұйырды[3]. Бұл қаулы Қырымнан 39 мыңға жуық грек, армян және болгарды Қазақстанның Гурьев облысына (7 мың) және Свердловск (10 мың), Молотов (10 мың), Кемерово облыстарына (6 мың) және Башқұрт АКСР-ге ( 6 мың) депортациялауды бұйырды. 1949 жылы маусым айында, 1950 жылы ақпан айында, 1950 жылы шілде айында гректер Грузин КСР, Армян КСР және Солтүстік Кавказдан жер аударылды[4]. Жер аударылғандардың жалпы саны шамамен 60 000 адамды құрады[5].
Қазіргі жағдай[өңдеу | қайнарын өңдеу]
КСРО халық санағы бойынша 1989 жылы Қазақстанда шамамен 46 746 грек өмір сүрді[6], бірақ КСРО ыдырағаннан кейін гректердің Қазақстаннан көші-қоны процесі көбейді. 1999 жылы Қазақстанда шамамен 12 703 этникалық гректер өмір сүрді[7]. Қазіргі уақытта Қазақстанда 17 грек қауымы бар, онда 8 819 (2014 жылға) адам болған. Қырғызстан гректерімен бірге олар Қазақстан мен Қырғызстанның грек қауымдастықтарының федерациясын құрды — «FILIA» (грек. φιλία, достық дегенді білдіреді)[8]. Федерация газет шығарады, фольклорлық іс-шаралар ұйымдастырады және грек тілі мен мәдениетін үйренуге көмектеседі. Қазіргі уақытта Қазақстанда грек тілінің 6 оқытушысы жұмыс істейді, оларды шетелдегі эллинизмнің бас хатшылығы қаржыландырады. Сонымен қатар, грек тілін Грециядан іссапарға жіберілген екі мұғалім үйретеді.
Саны[өңдеу | қайнарын өңдеу]
| Жыл | Жалпы халықтың %-ы | Саны |
|---|---|---|
| 1926 | 0,00 | 157 |
| 1939 | 0,02 | 1 374 |
| 1959 | 0,60 | 55 543 |
| 1970 | 0,31 | 39 241 |
| 1979 | 0,34 | 49 930 |
| 1989 | 0,28 | 46 746 |
| 1999[7] | 0,08 | 12 703 |
| 2009[9] | 0,06 | 8 846 |
| 2014[10] | 0,05 | 8 819 |
Атақты адамдары[өңдеу | қайнарын өңдеу]
- Чараламбос Холидис [11], грек-рим күресі және Олимпиада чемпионы.
- Илья Ильин, ауыр атлет (Понтийдің атасы Яковос Фоунтукидистен).
- Саввас Кофидис, грекиялық халықаралық футболшы және жаттықтырушы.
- Димитриос Павлос Пападопулос [12], грекиялық халықаралық футболшы.
- Эйрини (Ирини) Пападопулу [13], грек әншісі.
- Евстафий Алкивиадович Пахлеваниди, кеңес және грек футболының ардагері.
- Александр Антонович Хапсалис, кеңес футболының ардагері.
- Георгий Петрович Хаджониди, еркін күресші және Олимпиада ойындарының қола жүлдегері.
Сондай-ақ қараңыз[өңдеу | қайнарын өңдеу]
- Грек диаспорасы
- Қазақ-грек қатынастары
Сілтемелер[өңдеу | қайнарын өңдеу]
- Гректер туралы мәлімет Қазақстан халықтары ассамблеясының сайтында
- «Филиа» Қазақстан грек қоғамдары қауымдастығы
- «Шуақ» тарихи-өлкетану сайты: Грек диаспорасы
- Қазақстандағы гректер
- Қазақ гректері туралы жалпы мәліметтер
- Қазақстан және Қырғызстан грек қоғамдарының «PHILIA» қауымдастығы
Дереккөздер[өңдеу | қайнарын өңдеу]
- ↑ Алишер Кожанов. Г. Иорданиди: «Греки чтут казахское гостеприимство». Свобода слова
- ↑ Центральный Государственный Архив Научно-Технической Документации. Публикации » Центральный Государственный Архив Научно-Технической Документации. ntd.kz.
- ↑ J. Otto Pohl. Ethnic Cleansing in the USSR, 1937-1949. — Greenwood Press, 1999. — 204 с. — ISBN 9780313309212.
- ↑ Agtzidis, преследование Понтийских греков в СССР журнал исследований беженца, 1991, 4, с. 372-381. .
- ↑ https://books.google.com/books?id=SnLANpCfDn4C
- ↑ http://imja.name/imena/greki-kazakhstana.shtml
- ↑ a b Назаров А.И. Личные имена греков Алматы: Материалы к справочнику личных имен народов Алматы. — Алматы: ЧП «Нам», 2003. — С. 36.
- ↑ http://www.greek.ru/diaspora/society/detail.php?ID=16261
- ↑ http://www.stat.kz/p_perepis/Pages/default.aspx Мұрағатталған 1 мамырдың 2012 жылы.
- ↑ http://stat.gov.kz/getImg?id=ESTAT081783 Мұрағатталған 28 сәуірдің 2015 жылы.
- ↑ Χολίδης Χαράλαμπος - Αναμνήσεις (грек). HOA (5 наурыз 2014). Басты дереккөзінен мұрағатталған 7 шілде 2023.(қолжетпейтін сілтеме) Тексерілді, 6 шілде 2023.
- ↑ Παπαδόπουλος: 'Κάναμε 7 μέρες από το Καζακστάν στην Ελλάδα' (грек). www.sport24.gr. Басты дереккөзінен мұрағатталған 7 шілде 2023.(қолжетпейтін сілтеме) Тексерілді, 6 шілде 2023.
- ↑ Η Ειρήνη Παπαδοπούλου πριν το Survivor: Το XFactor, το χάντμπολ και το Πολυτεχνείο (грек). NewsIT (13 сәуір 2017). Басты дереккөзінен мұрағатталған 7 шілде 2023.(қолжетпейтін сілтеме) Тексерілді, 6 шілде 2023.