Қазақстандағы әзірбайжандар
 | Бұл мақала әлі тексерістен өтпеді. Тексерілмеген мақалалардағы мәліметтер сенімсіз болуы мүмкін.
|
| Аzərbaycanlılar | |
| Қазақстандағы әзірбайжандар | |
| Бүкіл халықтың саны | |
|---|---|
|
100 мың адам | |
| Ең көп таралған аймақтар | |
|
Қазақстанның оңтүстік облыстары, сондай-ақ Алматы, Астана және Ақтау | |
| Тілдері | |
|
әзірбайжан, қазақ және орыс | |
| Діні | |
|
Шиит ислам діні, сирек сунниттік ислам | |
| Этникалық топтары | |
Қазақстандағы әзірбайжандар (әзірб. Qazaxıstan azərbaycanlıları) — Қазақстан аумағындағы ұлттық азшылықтардың бірі. 2021 жылғы халық санағы бойынша республикада 145 615 Әзірбайжан тұрғыны болған, бұл халықтың 0,76% құрайды[1].
Олар негізінен елдің оңтүстік өңірлерінде, әсіресе ауылдық жерлерде тұрады, алайда әзірбайжандардың саны Астана мен жағалаудағы Ақтау қаласында өсуде.
Қазақстанда қарқынды дамып келе жатқан диаспоралардың бірі әзірбайжандар болып табылады: егер 1999 жылы олардың саны шамамен 80 мыңнан аз болса, 2021 жылы әзірбайжандар саны 100 мыңнан астам адамға дейін өсті.
Тарихы[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Әзірбайжан диаспорасының қалыптасу тарихы Қазақстандағы ең алуан түрлілердің бірі болып табылады: Қазақстан әзірбайжандарының арасында ХХ ғасырдың басындағы ерікті қоныс аударушылардың ұрпақтары және 1937 жылы, содан кейін 1944-1949 жылдары Грузия[2] мен Армениядан жер аударылған қуғын-сүргінге ұшыраған әзірбайжандықтардың бірнеше толқыны бар. Ақырында, 1950-1980 жылдары әзірбайжандықтардың бір бөлігі республикаға тарату немесе өз қалауы бойынша мұнай ұңғымаларында жұмыс істеу үшін келді (кем дегенде 15000)[3]. Депортацияланған әзірбайжандардың ұрпақтары Оңтүстік Қазақстанның ауылдарында өмір сүреді, олар республикада жақсы тамыр жайған және дәстүрлі түрде ауыл шаруашылығымен айналысады. 1990 жылдары Әзірбайжанда мұнай бумының басталуына байланысты диаспораның бір бөлігі Қазақстан Республикасының аумағынан кетті. Алайда, 2009 жылға қарай жоғары табиғи өсім эмиграциядан болған шығындарды өтеуге көмектесті және тіпті одан асып түсті. Соңғы толқындардың ұрпақтары, сондай-ақ мобильді жастар ірі қалаларға, әсіресе Алматыға көшуге бейім, онда олардың үлесі бүкіл халықтың 0,5% - на жетті. Бірақ осы уақытқа дейін Қазақстанның әрбір үшінші әзірбайжаны (шамамен 33 мың адам) Түркістан облысында тұрады.
Танымал өкілдері[өңдеу | қайнарын өңдеу]
- Магераммов, Магеррам Мамедұлы – қазақстандық саяси қайраткер, Қазақстан Республикасы Парламенті Мәжілісінің депутаты.
- Джафаров, Галиб Мұсаұлы – қазақ боксшысы, 2003 жылғы әлем чемпионы және Қазақстан Республикасының еңбек сіңірген спорт шебері .
- Jah Khalib - қазақ әншісі және рэпер.
- Нижат Али оглы Рагимов – қазақ зілтеміршісі, 77 келіге дейінгі салмақта 2015 жылғы әлем чемпионы, 2010 жылғы жасөспірімдер арасындағы Олимпиада ойындарының жеңімпазы және Жазғы Олимпиада ойындарының алтын жүлдегері.
- Рахманов, Вагиф Юсуфович – қазақ мүсінші және график. КСРО Суретшілер одағының мүшесі, Қазақстан Республикасының суретшілері, Қазақ КСР-нің еңбек сіңірген әртісі (1981).