Қаратау жотасы (Тянь-Шань)
| Қаратау жотасы | |
 Кентау қаласының аумағындағы Қаратау жотасы | |
| Сипаттамасы | |
|---|---|
| Тау жүйесі | |
| Пайда болған кезеңі | |
| Ұзындығы |
420 км |
| Ені |
60-80 км |
| Ең биік шыңы | |
| Биіктігі |
2175 м |
| Орналасуы | |
|
42°53′20″ с. е. 69°58′50″ ш. б. / 42.88889° с. е. 69.98056° ш. б. (G) (O) (Я)Координаттар: 42°53′20″ с. е. 69°58′50″ ш. б. / 42.88889° с. е. 69.98056° ш. б. (G) (O) (Я) | |
| Елдер | |
|
| |
|
| |
Қаратау – Тәңір тауы тау жүйесінің солтүстік-батысында орналасқан тау жотасы.
Географиялық орны
[өңдеу | қайнарын өңдеу]Қаратау негізінен, Жамбыл облысының аумағында орналасқан. Тек солтүстік-батыс бөлігі Түркістан облысы аумағында. Солтүстік-батыстан оңтүстік-шығысқа қарай 420 км-ге созылып жатыр, енді жері 60 – 80 км (оңтүстік-шығысындағы Боралдай жотасы). Ең биік жері Бессаз тауы (2175 м). Жота қатарласа жатқан Кіші Қаратау және оңтүстік-батыс Қаратау жоталарынан тұрады. Бұларды бір-бірінен тауаралық ойыстар бөліп жатыр.
Геологиялық құрылымы
[өңдеу | қайнарын өңдеу]Қаратаудың шығысы және Кіші Қаратау протерозойлық тақтатас және құмтастарынан оңтүстік-батыс Қаратау карбонның әктас, құмтас, конгломераттар және девонның жанартаутекті жыныстарынан түзілген. Қаратау қойнауында еліміздегі ірі полиметалл (Ащысай, Мырғалымсай, Байжансай, т.б.), фосфорит (Ақсай, Жаңатас) кендері шоғырланған.
Жер бедері
[өңдеу | қайнарын өңдеу]Жоталардың тау бастары тегістеу келген жазық, беткейлері шатқалды, тік жартасты болып келген. Қаратаудың оңтүстік-батысын Сырдария, солтүстік-шығысын Талас өзендері алаптары алып жатыр.
Климаты
[өңдеу | қайнарын өңдеу]Қаратау төңірегіндегі өңірге климат тұрғысынан өз әсерін тигізеді. Сондықтан жотаның оңтүстік-батысы мен солтүстік-шығысының ауа райында біраз айырмашылықтар бар. Қаңтар айындағы орташа температура жотаның солтүстік беткейі мен баурайында –10°С, оңтүстік-батысында –6°С. Жазы ыстық және құрғақ, шілденің орташа температурасы 22 – 26°С. Жауын-шашынның жылдық орташа мөлшері бөктерінде 200 – 400 мм, тауда 400 – 600 мм. Қаратау өңірінде жер асты суларының мол қоры бар.
Топырағы, өсімдігі мен жануарлар дүниесі
[өңдеу | қайнарын өңдеу]Беткейлерінің топырағы қоңыр, қызғылт қоңыр. Тауаралық аңғарлар мен шатқалдарында бетеге, боз, көде, өзен аңғарларында тоғай өседі. Қазақстанның басқа жерінде жоқ, (35 – 40%) каучук ретінде қолдануға болатын тау сағызы осы Қаратау қойнауында мол кездеседі.Таутеке, борсық, түлкі, қасқыр, түрлі тышқан, сарышұнақ, т.б. мекендейді. 2004 жылы Қаратау қорығы құрылған.[1]
Дереккөздер
[өңдеу | қайнарын өңдеу]- ↑ “Тараз энциклопедиясы”