Қоныс аудару басқармасы

Қоныс аудару басқармасы – орыс шаруаларының Ресейдің орталық аудандарынан шеткері аймақтарға қоныс аударуын жүзеге асыратын патша өкіметінің мекемесі.

Ол 1904 жылы қабылданған “Қоныс аудару туралы Уақытша ережеге” сүйенді. Ереже орыс шаруаларының Қазақстанға қоныстануына жол ашты. 1904 – 06 жылдары қоныс аудару басқармасы Торғай, Орал, Ақмола, Семей, Сырдария облыстарында қоныстандыру аудандарын құрды. Қоныс аудару басқармасы нұсқауына сәйкес орыс шаруаларын қоныстандыруға қолайлы, шұрайлы жерлерді алу және шаруаларға түрлі көмек көрсету ұйымдастырылды. Басқарма бөлімшелеріне “артық жерлерді” тауып, “қоныстандыру қорын” құру міндеті жүктелді. Патша өкіметі қоныс аудару басқармасы арқылы жерді жаңадан игермей-ақ, жергілікті халықтың бұрыннан игерген жерлерін күшпен тартып ала бастады. 1906 – 12 жылдары 17 миллион десятинадан астам жер тартып алынды. 1915 жылы бұл 21 миллион 206 мың 187 десятинаға жетті. Осы жылдары қазақ жеріне 438 мыңнан астам отбасы қоныс аударды. Қоныстанушыларға түрлі жеңілдіктер жасалды. Олар алым-салықтан, әскер қатарына қабылданудан босатылды, әр түрлі материалдық көмек көрсетілді. Қоныстандыру саясаты патшалық Ресейдің 20 ғасырдың басында Қазақстанды одан әрі отарлауына жол ашты.