Құмтөр
| Құмтөр | |
| 41°52′ с. е. 78°12′ ш. б. / 41.867° с. е. 78.200° ш. б. (G) (O) (Я)Координаттар: 41°52′ с. е. 78°12′ ш. б. / 41.867° с. е. 78.200° ш. б. (G) (O) (Я) | |
| Ел |  Қырғызстан |
| Аймақ | Ыстықкөл облысы |
| Ашылған уақыты | 1997 жыл |
| Кен орнының түрі | ашық карьер |
 | |
Құмтөр (қыр. Кумтөр) — Орталық Азиядағы ең ірі алтын кеніштерінің бірі. Қырғызстанның Ыстықкөл облысында орналасқан. Кеніш 1997 жылдан бері алтын өндірумен айналысады және 2022 жылдың 30 маусымындағы жағдай бойынша 13,8 миллион унциядан астам алтын өндірді. Перудағы Янакочадан кейін әлемдегі екінші орында.
Тарихы
[өңдеу | қайнарын өңдеу]1978 жылы Қырғыз КСР мемлекеттік геология комитетінің геофизикалық экспедициясы кен орнын ашты. 1992 жылы жаңадан құрылған Қырғызстан үкіметі мен Cameco Corporation Құмтөр алтын жобасын құру туралы келісімге қол қойды. Сол жылы Cameco Corporation Құмтөрдің толық иесі болды. Кеніш құрылысы 1993 жылы басталып, 1997 жылы мамырда Құмтөрде коммерциялық алтын өндірісі басталды.
2013 жылдың қазан айына дейін Қырғызстан үкіметі компаниямен келіссөздерді аяқтап, парламентке 50/50 үлестік бірлескен кәсіпорын құру туралы меморандум жобасын ұсынды, алайда оны парламент қабылдамады, өйткені парламент Қырғызстанның компаниядағы үлестік үлесін 67 пайызға дейін арттыруды талап етті.[1][2] 2014 жылы Құмтөрді қайта құрылымдау бағдарламасы парламентте бекітілді.[3] Алайда, 2015 жылдың желтоқсанында Қырғызстан үкіметі келіссөздерден шыққаны жарияланды, өйткені үкімет жаңа қайта құрылымдау бағдарламасын ұсынбақшы болды.[4]
Содан кейін Centerra Gold-пен үкімет арасында стратегиялық қоршаған орта мен инвестиция туралы келісімге қол қойылғанға дейін сот процестері жалғасты.[5][6] Аталған келісім барлық даулар мен арбитраждық және экологиялық талаптарды реттеді. Сондай-ақ, 2016 жылдың 16 қарашасында Давидов және Лысый мұздықтарының жанында коммерциялық қызметке рұқсат беретін су кодексіне түзетулер қабылданды.[7][8]
Меншік қайшылығы және ұлттандыру қозғалысы
[өңдеу | қайнарын өңдеу]2012 жылдан бері адвокаттар Centerra Gold компаниясы қоршаған ортаны бұзды және жемқорлық жасады деп айыпталуына байланысты кенішті мемлекет меншігіне қайтаруды талап етті.[9] 2021 жылдың 14 мамырында президент Садыр Жапаров парламент бекіткен шахтаға үкіметтің уақытша бақылауын қамтамасыз ететін заң жобасына сегіз күн өткен соң қол қойды.[10] Жауап ретінде Centerra Gold кеніш бойынша Қырғызстанға қарсы арбитражды бастады.[11] Кейбір дереккөздер бұл әрекетті экспроприация деп сипаттады.[12]
Қырғызстан министрлер кабинетінің 2021 жылғы 17 мамырдағы бұйрығымен Kumtor Gold Company CJSC компаниясына уақытша сыртқы басқару енгізілді. Сол күні Canadian Professional Engineer (P.Eng.) лицензиясымен жұмыс істейтін тәжірибелі менеджер Теңгіз Бөлтірік Kumtor Gold Company CJSC компаниясына уақытша сыртқы менеджер болып тағайындалды.
Өндірілуі және Қырғызстан экономикасына қосқан үлесі
[өңдеу | қайнарын өңдеу]Кен орны кәдімгі бұрғылау, жарылыс және жүк тиегіш не жүк машинасы қызметтерін пайдалана отырып, ашық әдіспен өндіріледі. Кен ұсатқышқа және одан әрі диірменге жеткізіледі, онда көміртегі сілтісіздендіру технологиясы бойынша алтын алынады. Фабриканың номиналды өнімділігі тәулігіне шамамен 16 000 тонна руданы құрайды. Кеніш Қырғызстандағы жеке сектордағы ең ірі жұмыс беруші және салық төлеуші болып табылады. 2020 жылы Kumtor Gold Company табысы ЖІӨ-нің 12,5% және жалпы өнеркәсіп өнімінің 23,3% құрады.[дереккөзі?]
Дереккөздер
[өңдеу | қайнарын өңдеу]- ↑ Жогорку Кенеш отклонил меморандум с Centerra Gold Inc. о создании совместного предприятия.
- ↑ В парламенте Кыргызстана вновь передумали и снова требуют, чтобы правительство Кыргызстана добилось увеличения доли в СП до 67 процентов
- ↑ Жогорку Кенеш поддержал реструктуризацию «Кумтора»
- ↑ Кабмин КР выходит из переговоров по реструктуризации проекта "Кумтор"
- ↑ Кабмин и Centerra Gold Inс. подписали соглашение по экологии на Иссык-Куле
- ↑ Правительство и Центерра открыли новый этап реализации проекта «Кумтор»
- ↑ Подписан Закон Кыргызской Республики «О внесении изменений в Водный Кодекс Кыргызской Республики»
- ↑ Компания «Центерра Голд Инк.» достигла полного урегулирования спорных вопросов с Правительством Кыргызской Республики
- ↑ Биография Садыра Жапарова (орыс.). РИА Новости (6 қазан 2020). Тексерілді, 14 қазан 2020.
- ↑ Kyrgyz President Signs Law Allowing External Management Of Kumtor Gold Mine (ағыл.). RadioFreeEurope/RadioLiberty. Тексерілді, 18 мамыр 2021.
- ↑ Centerra Gold to launch arbitration against Kyrgyzstan over Kumtor mine (ағыл.). MINING.COM (16 мамыр 2021). Тексерілді, 18 мамыр 2021.
- ↑ Mine Takeover in Kyrgyzstan Stirs New Fear, Wall Street Journal, August 9, 2021, page A7